Η ηδονή του απρόβλεπτου: Γιατί βαριόμαστε την ασφάλεια

Ο άνθρωπος σχεδόν πάντοτε, από την μία αναζητά στην ζωή του την ασφάλεια, την σταθερότητα και την αίσθηση ότι τα έχει όλα υπό έλεγχο και από την άλλη γοητεύεται από το ρίσκο, το απρόβλεπτο και κατά βάθος επιθυμεί να πιέζεται και να αγχώνεται για να είναι σε μια σειρά και εγρήγορση.

Η ζωή χωρίς εκπλήξεις του φαίνεται πολύ βαρετή. Η ασφάλεια προσφέρει προστασία αλλά δεν ενθουσιάζει. Η απάντηση λοιπόν στο ερώτημα, “Γιατί ο άνθρωπος βαριέται την ασφάλεια και γιατί το απρόβλεπτο του φέρνει ηδονή?” βρίσκεται στην ανθρώπινη ψυχολογία και την βιολογία.

Ο εγκέφαλος, είναι κατά κάποιο τρόπο, ένα σύστημα που συνεχώς αναζητά να νιώθει όμορφα. Για παράδειγμα, η ντοπαμίνη, η ουσία που παράγεται στον εγκέφαλό μας από την ευχαρίστηση, δεν ενεργοποιείται μόνο όταν επιτυγχάνουμε κάτι που θέλουμε, αλλά ακόμα πιο έντονα παράγεται όταν συμβαίνει κάτι απρόσμενο και ξαφνικό που μας ευχαριστεί. Για αυτό, παίρνουμε και τόσο μεγάλη ευχαρίστηση όταν παίζουμε τυχερά παιχνίδια, όπως αυτά που θα βρείτε στο Verde Casino.

Το ίδιο συμβαίνει και με τα παιχνίδια τύχης, που προκαλούν τον εθισμό. Είναι δηλαδή το ενδεχόμενο της επιτυχίας, όχι η επιτυχία η ίδια, αυτό που διεγείρει τον εγκέφαλο μας. Ένα σύνηθες περιβάλλον δεν προκαλεί τόσο ισχυρά συναισθήματα όσο ένα που θα φέρει εκπλήξεις.

Η ρουτίνα

Η ρουτίνα, όσο ασφαλής και να είναι, είναι ο εχθρός της περιέργειας. Η καθημερινότητα χωρίς απρόοπτα γεγονότα μπορεί εύκολα να καταντήσει σε ένα αδιάφορο μοτίβο και σχεδόν πάντα σε όλους τους ανθρώπους αυτό συμβαίνει. Ξυπνάς, εργάζεσαι, τρως, επιστρέφεις, κοιμάσαι.

Η σταθερότητα αυτή γίνεται σιγά-σιγά ¨αποπνικτική”. Η ασφάλεια λοιπόν ναι μεν μας προσφέρει άνεση, αλλά σίγουρα όχι ενθουσιασμό. Αντίθετα, το ρίσκο μας ενεργοποιεί και σωματικά αλλά και το μυαλό μας. Μας κάνει να νιώθουμε ζωντανοί και ίσως μας “ξυπνάει”.

Ένα ξαφνικό ταξίδι, ένας ξαφνικός έρωτας, μια αλλαγή εργασίας, όλα αυτά χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα, αλλά και κατά βάθος χαρά.

Η γνώμη των επιστημών

Οι νευροεπιστήμες δείχνουν μετά από μια σειρά από μελέτες, ότι το απρόβλεπτο δεν είναι απλώς ανεκτό για τον εγκέφαλο, αλλά είναι και επιθυμητό.

Το μυαλό μας επιβραβεύεται με την ουσία της ντοπαμίνης, όταν καλείται να προσαρμοστεί και να αντιμετωπίσει κάτι νέο. Το άγνωστο κινητοποιεί και “κρατά” την προσοχή μας και αυξάνει την ετοιμότητα.

Γι’ αυτό και για παράδειγμα, οι διακοπές σε ένα άγνωστο μέρος είναι πιο ευχάριστες από το να πηγαίνεις κάθε χρόνο στον ίδιο προορισμό. Η έκπληξη, θετική αλλά και αρνητική και η διαφορά γενικότερα στο οπτικό μας πεδίο, καλυτερεύουν την κάθε εμπειρία στην ζωή.

Το απρόβλεπτο στην ιστορία της ανθρωπότητας

Και στην κοινωνική μας ζωή, το καινούριο και το απρόβλεπτο, αποτελεί στοιχείο εξέλιξης. Για παράδειγμα, στην ιστορία της ανθρωπότητας, οι μεγάλες αλλαγές επιτεύχθηκαν από ανθρώπους που αντιστάθηκαν στα προβλεπόμενα και τόλμησαν το άγνωστο.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι διάσημοι εξερευνητές που έφυγαν για αχαρτογράφητες ηπείρους π.χ. Κολόμβος, επιστήμονες που αμφισβήτησαν καθιερωμένες θεωρίες π.χ. για το σχήμα της γης, καλλιτέχνες που έσπασαν τα αισθητικά στερεότυπα κ.α..

Το καινούργιο λοιπόν συμπεραίνουμε πως προκύπτει από την έξοδο από τη ζώνη άνεσης μας και από την αναζήτηση του νέου και του αγνώστου.

Η χρησιμότητα της ασφάλειας

Ωστόσο, όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν πως η ασφάλεια είναι αχρείαστη. Η ασφάλεια και η σταθερότητα και κάποιες φορές και η ρουτίνα σε κανονικό βαθμό, είναι βασικό συστατικό της ψυχικής μας υγείας.

Ένα παιδί για παράδειγμα, που μεγαλώνει χωρίς σταθερότητα, κινδυνεύει από άγχος και τραύματα και άλλα πολλά ακόμη προβλήματα. Και τη σημερινή εποχή, υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα που δυστυχώς αντιμετωπίζονται.

Προβλέψιμο – Απρόβλεπτο

Τελικά, ίσως αυτή η έντονη αντίθεση μεταξύ ασφάλειας και απρόβλεπτου να είναι ο τρόπος που ισορροπούμε ως άνθρωποι. Χρειαζόμαστε τόσο το σταθερό “έδαφος” για να νιώθουμε ασφαλείς, όσο και το περίεργο και το διαφορετικό για να ονειρευόμαστε. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η ηδονή του απρόβλεπτου είναι ένα είδος λύτρωσης· ένας τρόπος να ξεφεύγουμε από τη ρουτίνα και να αισθανόμαστε ξανά παρόντες. Είναι μέσο για να γνωρίζουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να τον αγαπάμε, όχι επειδή του προσφέρουμε ασφάλεια, αλλά επειδή του προσφέρουμε ζωή. Η βαρεμάρα στην καθημερινότητα, αν και σημάδι ασφάλειας, μπορεί να γίνει αχαριστία όταν μας οδηγεί στην αδράνεια και τον συμβιβασμό με τη ρουτίνα.

Αν το σκεφτούμε βαθύτερα, η ηδονή του απρόβλεπτου είναι και μια μορφή αντίστασης στον έλεγχο και στα όρια. Το απρόβλεπτο είναι ανθρώπινο και απαραίτητο. Είναι το ζωντανό στοιχείο της ύπαρξής μας, που εκφράζεται με πολλούς τρόπους:

• Ένα γέλιο που ξεσπά χωρίς λόγο.
• Ένας έρωτας που δεν περίμενες.
• Μια ιδέα ή σκέψη που αλλάζει όλη σου τη μέρα.

Όσο κι αν χρειαζόμαστε τη σταθερότητα, χωρίς το άγνωστο δεν ζούμε, απλώς επιβιώνουμε. Και στην τελική, τίποτα δεν είναι σίγουρο για πάντα· η απόλυτη ασφάλεια είναι ανέφικτη. Αυτή είναι η ζωή. Σπάνια μετανιώνει κανείς που άλλαξε γνώμη ή έκανε απρόσμενα πράγματα, αλλά πολλοί μετανιώνουν για τη ρουτίνα και το κυνήγι της υποτιθέμενης ασφάλειας.