ΗΠΑ, Ρωσία και η ντροπή της Δύσης
Ο κόσμος παρακολουθεί, σχεδόν απαθής, ένα σκηνικό-παρωδία με ζητούμενο, υποτίθεται, την ειρήνη. Ουάσιγκτον και Μόσχα – δύο υπερδυνάμεις με μακρά ιστορία κυνισμού – συναντιούνται για να συζητήσουν τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, στην καρδιά της Ευρώπης. Ποιοι λείπουν από το τραπέζι; Η ίδια η Ουκρανία. Και η Ευρώπη, δηλαδή όσοι πληρώνουν το πολύπλευρο κόστος του πολέμου.
Πρόκειται για το τέλος των προσχημάτων. Οι ισχυροί δεν το κρύβουν πως μοίρα των ανίσχυρων είναι να υπακούν. Όσο για τα λόγια ότι «τίποτα για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία», αυτά είναι απλώς του αέρα. Αφαιρώντας, λοιπόν, παραμορφωτικούς (ιδεολογικούς και κάθε άλλου είδους) φακούς, αυτό που μένει απ’ όλη αυτήν την «κάψα» του Τραμπ και του Πούτιν για την ειρήνη είναι απλώς η συναλλαγή/ διανομή, και σε καμία περίπτωση η δικαιοσύνη.
«Γιάλτα χωρίς πρόσκληση»
Η πρωτοβουλία του Τραμπ να ξεκινήσει διμερείς συνομιλίες με τον Πούτιν αποκλείοντας την Ουκρανία (και να γράψει επιδεικτικά τους Ευρωπαίους στα παλιά του τα παπούτσια) είναι πολιτικά χυδαία. Και ανοίγει διάπλατα την πόρτα σε μια συμφωνία που δεν στηρίζεται σε αξίες, αλλά σε γεωπολιτική ανταλλαγή – με βασικό αντίτιμο τα ουκρανικά εδάφη.
Όχι επειδή τελείωσε ο πόλεμος, αλλά επειδή οι ΗΠΑ (του Τραμπ και όχι των Δημοκρατικών του Μπάιντεν) «κουράστηκαν» να πληρώνουν και η Ρωσία θέλει να κατοχυρώσει αυτά που κατέκτησε με τα όπλα, κι ακόμα περισσότερα…
Η πρόταση που δημόσια έχει διατυπώσει ο Τραμπ περί «ανταλλαγής εδαφών» δεν περιγράφει τη δρομολόγηση μιας διαδικασίας που οδηγεί στην ειρήνη, αλλά μοιάζει περισσότερο με μια άκομψη προσπάθεια για τη συγκάλυψη μιας στρατιωτικής κατοχής. Χαρακτηριστικό, μάλιστα, του τρόπου που ο Αμερικανός Πρόεδρος αντιμετωπίζει αυτούς που άμεσα αφορούν οι αποφάσεις που θα ληφθούν μετά τη συνάντησή του με τον Πούτιν είναι η βαθιά περιφρόνησή του τόσο στις συνταγματικές διαδικασίες της Ουκρανίας (που καλείται να αποδεχτεί τον ακρωτηριασμό της) όσο και στον ίδιο τον Πρόεδρο Ζελένσκι.
Η Ε.Ε. της ανυπαρξίας
Τι κάνει η Ευρώπη μπροστά στον απροκάλυπτο παραμερισμό της από μια διευθέτηση που αφορά την «αυλή» της; Τίποτε! Η Ευρώπη παρακολουθεί, με διατυπώσεις αγανάκτησης και «σκληρές» δηλώσεις. Αλλά στην πράξη είναι απούσα. Δεν διαμορφώνει, δεν παρεμβαίνει, δεν μπορεί να επιβάλει.
Περιθωριοποιημένη από τις εξελίξεις, παραμένει προσδεμένη στο αμερικανικό άρμα χωρίς σχέδιο, χωρίς φωνή, χωρίς σπονδυλική στήλη. Ανήμπορη να προστατεύσει την ίδια της την ήπειρο από τον αναδυόμενο διπολισμό ΗΠΑ – Ρωσίας. Κι όμως, θα είναι αυτή που θα αναλάβει – μεταφορικά και κυριολεκτικά – τον λογαριασμό της ανοικοδόμησης. Οι ευρωπαϊκοί λαοί θα πληρώσουν για τα ερείπια μιας χώρας που θυσιάστηκε ενώ η ήπειρος έκανε πολιτικά πίσω.
Η «αόρατη» Ουκρανία
Ο Πρόεδρος Ζελένσκι έχει καταστήσει σαφές: Η Ουκρανία δεν θα παραχωρήσει εδάφη υπό πίεση, ούτε από το Κρεμλίνο ούτε από τον Λευκό Οίκο. Όμως, το γεγονός ότι η συζήτηση για την ειρήνη γίνεται χωρίς την παρουσία του Κιέβου είναι από μόνο του προσβολή στην ουκρανική κυριαρχία. Σαν να λένε οι μεγάλοι: «Ευχαριστούμε για τη θυσία σας, τώρα αφήστε μας να κανονίσουμε τα υπόλοιπα».
Κι όμως, η φωνή του ουκρανικού λαού αρχίζει να αλλάζει. Μετά από χρόνια πολέμου, η κοινωνία κουράστηκε. Το 69% θέλει διαπραγμάτευση. Όμως άλλο η επιθυμία για ειρήνη και άλλο η νομιμοποίηση της επιβολής και της αποδοχής απώλειας εδαφών.
Η ανύπαρκτη Ελλάς
Η στάση της Ελλάδας είναι, για να το διατυπώσουμε κομψά, αποκαρδιωτική. Αν και πλήρες μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, η χώρα παραμένει παθητικός θεατής. Υιοθετεί τις δυτικές (αμερικανικές) θέσεις χωρίς αντίρρηση, ενισχύει τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στο έδαφός της, αλλά δεν τολμά ούτε να ψελλίσει μια αυτόνομη πρόταση για την ειρήνη ή τον ρόλο της Ευρώπης στον πόλεμο. Αντιθέτως, εμφανίζεται σαν πρόθυμος εκτελεστής εντολών.
Κι όμως, θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Η Ελλάδα θα μπορούσε να διεκδικήσει ρόλο γέφυρας, να αξιοποιήσει τη γεωπολιτική της θέση, να κινητοποιήσει παραδοσιακές της σχέσεις σε Βαλκάνια, Μεσόγειο, Αραβικό κόσμο. Θα μπορούσε να προτείνει, να διαμεσολαβήσει, να διαφοροποιηθεί. Δεν το κάνει. Επιλέγει τον βολικό ρόλο του «καλού μαθητή» – και καταλήγει αόρατη.
Η «μεγάλη» Τουρκία
Η Τουρκία, παρά τα εσωτερικά της προβλήματα, προσπάθησε (και εν μέρει κατάφερε) να εμφανιστεί ως ανεξάρτητος παίκτης. Μεσολάβησε σε συνομιλίες για μια ειρηνική διέξοδο, έπαιξε ρόλο στις εξαγωγές σιτηρών από την Ουκρανία, διατήρησε δίαυλο με Μόσχα και Ουάσιγκτον. Μπορεί προς το παρόν να μην εμφανίζονται χειροπιαστά κέρδη για την Άγκυρα, αλλά από κανέναν δεν πέρασε απαρατήρητο ότι διεκδίκησε ρόλο.
Η Ελλάδα, απ’ την πλευρά της, πιο προβλέψιμη και πιο «ευρωπαϊκή», στέκεται άφωνη, περιμένοντας τις εξελίξεις. Δεν αμφισβητεί, δεν τολμά, δεν υπάρχει.
Ηθικό ναυάγιο
Αν αυτό που εξελίσσεται είναι ειρήνη, τότε είναι μια ειρήνη των ισχυρών – με τη λογική του εκβιασμού και του τετελεσμένου. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία παζαρεύουν σε κλειστά δωμάτια, ενώ οι πραγματικοί ενδιαφερόμενοι μένουν εκτός. Είναι μια ειρήνη που περιφρονεί τους λαούς, που μετατρέπει τα κράτη σε πιόνια και τις αρχές σε λέξεις χωρίς νόημα.
Αυτό είναι το πραγματικό πρόσωπο της γεωπολιτικής σήμερα: μια σκακιέρα μπροστά στην οποία κάθονται κυνικοί παίκτες, και τα πιόνια της είναι οι λαοί, που συνεχίζουν να πληρώνουν το τίμημα. Όπως άλλωστε συνέβαινε πάντα.
Διαβάστε επίσης:
Προσδοκίες και προβληματισμός για την Ουκρανία εν αναμονή της συνάντησης Τραμπ – Πούτιν
Αντίστροφη μέτρηση για τη συνάντηση Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα: Προειδοποιήσεις, απειλές και ελπίδες
«Σοβαρές συνέπειες στη Ρωσία»: Απειλές Τραμπ πριν τη συνάντηση με Πούτιν
