Ευτύχης Μπιτσάκης: Έφυγε ένας σημαντικός διανοούμενος της Αριστεράς και επιστήμονας του σύμπαντος
Ξεκίνησε από ένα χωριό της Κρήτης, το Κάδρος Κανδάνου της επαρχίας Σελίνου, και τα ύστερα χρόνια του αυτοπροσδιοριζόταν ως αγρότης – κοντά με τις άλλες ιδιότητές του. Πάντως, στις αγροτικές αναμνήσεις του συμπεριλαμβανόταν και η ιδέα του ανιμισμού, που διακατείχε την πρωτόγονη κοινωνία των πρώτων ημερών του, όπου το κάθε τι ήταν έμψυχο. Αυτή η στάση ζωής ξεδιπλωνόταν μέσα από το ντοκιμαντέρ του Προκόπη Δάφνου «Ευτύχης Μπιτσάκης, η ζωή, η δράση», που παίχτηκε και είχε μεγάλη επιτυχία.
Ξεκίνησε την επιστημονική σταδιοδρομία του ως χημικός, αλλά κατέληξε να γίνει ερευνητής του «σύμπαντος» – αν και διαφωνούσε κάθετα με αυτό τον όρο. Για την «εξωεπιστημονική» σταδιοδρομία, ας μη μιλάμε – ήταν το ίδιο και περισσότερο λαμπρή με τις φυλακίσεις και τους διωγμούς από την άρχουσα τάξη. Σε ηλικία 19 χρόνων καταδικάστηκε σε θάνατο, όμως η ποινή μετατράπηκε σε κάθειρξη – από την οποία τελικά «καθάρισε» το 1955.
Με το ψευδώνυμο Κοσμάς Πολίτης, ο Ευτύχης Μπιτσάκης εκδίδει το 1965 το έργο Φυσική και φιλοσοφία, όπου γίνεται από τον ίδιο μια πρώτη αποτίμηση της πορείας της φιλοσοφίας διά μέσου των αιώνων – της διαρκούς πάλης ανάμεσα στον υλισμό και τον ιδεαλισμό. Τον ίδιο χρόνο φεύγει για σπουδές στο Παρίσι, όπου τον βρίσκει η δικτατορία.
Διετέλεσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ από το 1968 έως το 1973 και επέστρεψε στην Ελλάδα το 1976, όπου συνέβαλε στη συνέχεια στην έκδοση του θεωρητικού περιοδικού Επιστημονική Σκέψη. Το 1981 καταλαμβάνει την έδρα της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το 1989 αποχωρεί από το ΚΚΕ και εντάσσεται στο Νέο Αριστερό Ρεύμα. Για μεγάλο διάστημα εισφέρει στη «Διαλεκτική» και από το 1992 γίνεται εκδότης του τριμηνιαίου θεωρητικού περιοδικού Ουτοπία.
Το ότι διαχώρισε τη θέση του από τις δυνάμεις της Αριστεράς που συνέργησαν στον «συμβιβασμό» του 1989 ήταν παράγων που τον τοποθέτησε στο περιθώριο – ήταν το μεγάλο ΟΧΙ της ζωής του. Συνέχισε έκτοτε να παλεύει μέχρι το τέλος της ζωής του, οπότε εξέδωσε το βιβλίο Για μια εγκόσμια ηθική – από τις εκδόσεις Ασυνέχεια. Εκεί έγραφε:
«Βάση της προσωπικής ευδαιμονίας μπορεί να είναι ο μαχόμενος ανθρωπισμός (μαχόμενος σ’ αντίθεση με τον θεωρησιακό). Η πληρότητα της ζωής σήμερα μπορεί να πραγματωθεί μόνο με τη συνειδητή συμμετοχή στην πράξη για το ξεπέρασμα της ταξικής δουλείας και των αλλοτριώσεων που αυτή συνεπάγεται. Και, παρ’ όλη την υπέρβαση της πρόσκαιρης ατομικότητας μέσα στο κοινωνικό έργο, το δράμα του θανάτου θα ανασύρει πάντα στο πεδίο της συνείδησης τα οριακά ερωτήματα για τη ζωή».
Το έργο του στη θεωρητική φυσική και τη φιλοσοφία ήταν τεράστιο, αριθμεί πολλές χιλιάδες σελίδες. Έγραψε τα: Ρήξη ή ενσωμάτωση, Γονίδια του μέλλοντος, Χώρος και χρόνος, Η ύλη και το πνεύμα, Η ανθρώπινη φύση και σωρεία άλλων, ενώ επίσης συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες.
Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι «Οι άνθρωποι διά το θαυμάζειν ήρξαντο φιλοσοφείν» – σημείωνε στην Εξέλιξη των θεωριών της φυσικής.
Και παραπέρα: «Το Σύμπαν υπάρχει αντικειμενικά ή είναι προϊόν της φαντασίας μας; Είναι αυθύπαρκτο, αδημιούργητο, ή δημιουργήθηκε από κάποιο εξωφυσικό ον; είναι υλικό ή η ουσία του είναι πνευματική; Είναι άπειρο ή πεπερασμένο; Η λειτουργία του υπόκειται σε κάποια νομοτέλεια;». Σ’ αυτά τα ερωτήματα που έθετε, καλούσε τον καθένα προς απάντηση.
Ο Ευτύχης Μπιτσάκης συγκρούστηκε μετωπικά με την υπόθεση της διαστολής του «Σύμπαντος» και προτιμούσε πάντοτε την αναφορά στην έννοια «κόσμος» σαν έννοια που απέδιδε περισσότερο από κάθε άλλη τα όρια της ύπαρξής μας – στον μεγα-κόσμο των άστρων και στον μικρο-κόσμο των θεμελιωδών σωματιδίων.
Στην τρέχουσα χωρική απομάκρυνση των γαλαξιών έβλεπε μια κατάσταση που αναφέρεται μόνο σε μια μερίδα του «κόσμου», ενώ αντίθετα η ιδέα ενός ολικού Big Bang χωρίς προϊστορία χρόνου και με άπειρη μάζα ηχούσε γι’ αυτόν μεταφυσική.
Μια αξιαγάπητη φύση
Αγαπούσε ιδιαίτερα τη φύση, το σπίτι του στον Βύρωνα ήταν πραγματικός κήπος. Εξάλλου ήταν ολικά αντίθετος στην τοποθέτηση ανεμογεννητριών! Επί 25 χρόνια περίπου ήμουν θαυμαστής της εξαιρετικής του γνώσης για πολλά πράγματα, κυρίως όμως με άφηνε έκθαμβο η γνώση της φιλοσοφίας – από τους αρχαιότατους χρόνους έως σήμερα.
Σημαντική ήταν επίσης η μεγάλη του αγάπη για… το φαγοπότι και τα παϊδάκια (!), που μας είχε απασχολήσει για πολύ καιρό, από την εποχή των συναντήσεων στην Ελάτη Τρικάλων, εκεί όπου πηγαίναμε τα καλοκαίρια ύστερα από πρόσκληση του Κώστα Σκορδούλη…
Τελευταία μεγάλη ανακάλυψή μας ήταν ο Ραμνούντας, αρχαιολογικός χώρος με παρακείμενο ταβερνοχώρο, όπου ο Μπιτσάκης είχε ανακαλύψει μακρινούς συγγενείς – πράγματα συνηθισμένα γι αυτόν.
Σ’ αυτό το μεγάλο ταξίδι, η ζωγράφος Μαρία Κοκκίνου ήταν η σύντροφός του από το 1962, ενώ ο Γιάννης Μπιτσάκης, επιστήμονας που ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τον Μηχανισμό την Αντικυθήρων, ήταν ο γιος. Για την έκλειψη του μεγάλου στοχαστή μίλησε για λογαριασμό όλων η τελευταία οργάνωσή του, η «Κομμουνιστική Απελευθέρωση»: Μείναμε λιγότεροι, γίναμε φτωχότεροι…
Διαβάστε επίσης:
Ελεύθερη με περιοριστικούς όρους 46χρονη για την επίθεση με χλωρίνη σε βάρος 38χρονου
