Υπόθεση «Hacienda», ο… ΟΠΕΚΕΠΕ της Σλοβακίας
Στα… βήματα της χώρας μας φαίνεται ότι βάδισε και η Σλοβακία, με ένα σκάνδαλο που… «μυρίζει» απάτη και ΟΠΕΚΕΠΕ.
Σύμφωνα με το Politico, Σλοβάκοι αξιωματούχοι αντιμετωπίζουν κατηγορίες για χρήση ευρωπαϊκών κονδυλίων για την κατασκευή ψεύτικων ξενώνων, στους οποίους έχουν πρόσβαση μόνο προνομιούχοι εκ των έσω.
Στα χαρτιά, οι ξενώνες προορίζονταν να υποστηρίξουν τον αγροτουρισμό. Στην πραγματικότητα, κάποιοι λειτουργούν ως πολυτελείς βίλες για αξιωματούχους και τους φίλους τους, με ορισμένους να διαμένουν σε αυτές μόνιμα.
Η λεγόμενη υπόθεση Hacienda βρίσκεται στο επίκεντρο της δημοσιότητας στη Σλοβακία εδώ και μήνες, με την αντιπολίτευση να ζητά απαντήσεις και λογοδοσία και το κυβερνών κόμμα να προσπαθεί να την αγνοήσει.
Στο κέντρο όλων βρίσκεται ο εθνικός Οργανισμός Αγροτικών Πληρωμών (PPA), ένα επίσημο όργανο υπό το Υπουργείο Γεωργίας, αρμόδιο για τη διανομή πληρωμών στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), η οποία αποτελεί το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο αντίστοιχος οργανισμός στην Ελλάδα ( o OΠΕΚΕΠΕ) αποτέλεσε το όχημα για ένα σκάνδαλο απάτης φέτος που οδήγησε σε παραιτήσεις πολλών ανώτερων αξιωματούχων και σε πρόστιμο 400 εκατ. ευρώ από την ΕΕ., σημειώνει το Politico.
Η Ζουζάνα Σούμποβα, η οποία ηγήθηκε του τμήματος κατά της διαφθοράς του PPA για αρκετούς μήνες κατά την κυβέρνηση του Έντουαρντ Χέγκερ (2021-2023), είναι σήμερα μία από τις πιο σφοδρές επικριτές του οργανισμού.
«Από την πρώτη στιγμή της δουλειάς μας, αποκαλύψαμε θανάσιμες συστημικές αποτυχίες και ένα βαθιά διεφθαρμένο και αδιαφανές περιβάλλον», δήλωσε η Σούμποβα στο POLITICO. Ο οργανισμός, πρόσθεσε, βασιζόταν σε υπαλλήλους που απέκρυπταν αποδείξεις παρανομιών από τότε που ιδρύθηκε το 2003.
«Αυτό το σύστημα, που λειτουργούσε μέσω αυτών των ισχυρών δικτύων εργαζομένων, τα οποία αποκαλώ οργανωμένη εγκληματική ομάδα, διήρκεσε 20 χρόνια, και κανείς δεν κατάφερε να το σπάσει. Ήταν το δικό μας τμήμα, υπό τη δική μου ηγεσία, που τελικά το κατάφερε», είπε.
Η Σούμποβα αποχώρησε από τον οργανισμό εν μέσω διαμάχης αφού απέτυχε να κερδίσει έναν διαγωνισμό για να παραμείνει στη θέση της, λέγοντας σε ανάρτηση στο Facebook τότε ότι ο διαγωνισμός ήταν στημένος για να την απομακρύνουν.
Σήμερα είναι πρόεδρος του εξωκοινοβουλευτικού αντιπολιτευτικού κόμματος Πειρατές – Σλοβακία.
«Πρέπει απλά να κλείσουμε όλο το πράγμα και να ξεκινήσουμε από την αρχή — να δημιουργήσουμε έναν καθαρό, διαφανή οργανισμό», δήλωσε.
Το PPA απάντησε σε δήλωση στο POLITICO, απορρίπτοντας τις δηλώσεις της Σούμποβα και λέγοντας ότι προχωρά σε νομικές ενέργειες «για να προστατεύσει το καλό του όνομα».
«Το PPA θεωρεί την τρέχουσα προσπάθεια ενός εξωκοινοβουλευτικού κόμματος μαζί με την κα Σούμποβα — σχετικά με προσκλήσεις και έργα που χρονολογούνται πάνω από 10 χρόνια — προσβολή για τους εκατοντάδες συναδέλφους που εργάζονται καθημερινά για την ανάπτυξη της σλοβακικής γεωργίας και την εξασφάλιση της διατροφικής επάρκειας της χώρας», ανέφερε το PPA.
Πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας, ο οποίος μίλησε στο POLITICO υπό τον όρο της ανωνυμίας, δήλωσε ωστόσο ότι το PPA είναι «σάπιο» και «τίποτα παραπάνω από μια τράπεζα για τους ολιγάρχες».
Η υπόθεση Hacienda
Το Nitrianske Hrnčiarovce, μια μικρή πόλη στη δυτική Σλοβακία με περίπου 2.000 κατοίκους, φιλοξενεί μια πολυτελή βίλα που κόστισε στους Ευρωπαίους φορολογούμενους 550.000 ευρώ.
Αλλά για να κάνεις κράτηση εκεί χρειάζονται παραπάνω βήματα: Δεν υπάρχει στο booking.com ή στο Airbnb και η κράτηση γίνεται μόνο μέσω μιας φόρμας στον δικό της ιστότοπο. Δημοσιογράφοι του σλοβακικού μέσου 360sk προσπάθησαν και απέτυχαν να κάνουν κράτηση. Το ακίνητο φυλάσσεται πίσω από κλειστή πύλη.
Στο μεταξύ, στο νοτιοδυτικό σλοβακικό χωριό Vrčún, ένα σπίτι που έλαβε 220.000 ευρώ από την ΕΕ για να μετατραπεί σε τουριστικό κατάλυμα, χρησιμοποιείται ως οικογενειακή κατοικία τα τελευταία πέντε χρόνια.
Σε άλλη περίπτωση, ανώτερος αξιωματούχος του PPA χρησιμοποίησε ευρωπαϊκά κονδύλια για να βοηθήσει την κόρη του να χτίσει οικογενειακή κατοικία, σύμφωνα με ίδρυμα κατά της διαφθοράς. Ένας καταγγέλλων, που λέει ότι απολύθηκε επειδή έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για την υπόθεση, μίλησε πρόσφατα σε σλοβακικά μέσα. Το PPA απάντησε ότι ο καταγγέλλων είχε συνταξιοδοτηθεί και ότι το συμβόλαιό του δεν μπορούσε να παραταθεί λόγω περικοπών στον προϋπολογισμό.
«Ο Οργανισμός Αγροτικών Πληρωμών απορρίπτει κατηγορηματικά αρκετούς ψευδείς ισχυρισμούς πρώην υπαλλήλου. Με αυτές τις δηλώσεις, το άτομο όχι μόνο παραπλανά το κοινό αλλά και πλήττει τη φήμη του οργανισμού», ανέφερε ο οργανισμός.
Αυτά είναι μόνο κάποια παραδείγματα ξενώνων ή κτιρίων που έλαβαν επιδοτήσεις για αγροτουρισμό υπό αμφιλεγόμενες συνθήκες μεταξύ 2015 και 2016, κατά τη δεύτερη κυβέρνηση του Ρόμπερτ Φίκο.
Η υπόθεση Hacienda είναι πολιτικά εκρηκτική. Ο Μίχαλ Σιμέτσκα, αρχηγός του μεγαλύτερου αντιπολιτευτικού κόμματος της χώρας, του φιλελεύθερου Progressive Slovakia, κατηγόρησε την κυβέρνηση Φίκο και τους ολιγάρχες της ότι καταχράστηκαν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ που προορίζονταν για τον σλοβακικό λαό. Το κόμμα Ελευθερία και Αλληλεγγύη (SaS) συνέταξε λίστα με όλους τους επίμαχους ξενώνες.
Τα ακίνητα αυτά έχουν κοινά χαρακτηριστικά: είναι δύσκολο να εντοπιστούν, δεν έχουν διαδικτυακή παρουσία, δεν είναι εύκολο να κάνεις κράτηση, είναι περιφραγμένα ή χρησιμοποιούνται ως ιδιωτικές κατοικίες. Κι όμως, οι κανόνες απαιτούν οι δικαιούχοι ευρωπαϊκών επιδοτήσεων να διατηρούν τέτοιες επιχειρήσεις ανοιχτές στο κοινό για τουλάχιστον πέντε χρόνια μετά τη χρηματοδότηση.
Επιπλέον, αρκετά από τα έργα συνδέονται με συμμάχους του κυβερνώντος κόμματος Smer (Κατεύθυνση) του Φίκο.
Ο πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος του υπουργείου είπε στο POLITICO ότι είχε εντοπίσει αρκετές περιπτώσεις διαφθοράς κατά τη θητεία του και είχε υποβάλει σχετικές αναφορές.
Αυτός και οι συνάδελφοί του πιέστηκαν να αποχωρήσουν «κατόπιν αμοιβαίας συμφωνίας» όταν το τμήμα τους μεταφέρθηκε σε άλλη πόλη, μακριά από τον τόπο διαμονής τους. Δεν γνωρίζει τι απέγιναν οι υποθέσεις που είχε αναφέρει.
«Γνωρίζαμε ήδη από το 2020 για τα προβλήματα με τις haciendas και είχαμε σημάνει συναγερμό. Πιστεύω ότι αυτός είναι εν μέρει ο λόγος που μας ανάγκασαν να φύγουμε από το υπουργείο», είπε, προσθέτοντας ότι παρόλο που πολλά από τα θέματα έχουν δημοσιοποιηθεί στα μέσα, οι αρχές τα αγνόησαν.
Έλλειψη διαφάνειας
Με τα χρόνια, το PPA έχει ερευνηθεί επανειλημμένα από τοπικές και ευρωπαϊκές αρχές.
Τον Μάρτιο, το εθνικό Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε ότι, παρόλο που το PPA είχε υιοθετήσει επίσημα μέτρα κατά της διαφθοράς, η εφαρμογή τους εμποδιζόταν από περιορισμούς σε προσωπικό και επάρκεια, αδύναμους μηχανισμούς ελέγχου και χαμηλό επίπεδο διαφάνειας.
Πέρυσι, το OLAF, το ευρωπαϊκό γραφείο κατά της απάτης, έκλεισε την τελευταία από τις έξι έρευνες για την υπόθεση Dobytkár (Κτηνοτρόφος), ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα διαφθοράς στην ιστορία της Σλοβακίας.
Η υπόθεση συνδέθηκε με τη δολοφονία του δημοσιογράφου Γιαν Κούτσιακ το 2018, ο οποίος ερευνούσε απάτη στον αγροτικό τομέα.
Στην τελική του έρευνα, το OLAF διαπίστωσε ότι αγρότες πλήρωσαν περίπου 10 εκατ. ευρώ σε μίζες για να εξασφαλίσουν παράνομη πρόσβαση σε ευρωπαϊκά αγροτικά κονδύλια. Το OLAF πρότεινε την επιστροφή των χρημάτων και ανέφερε συγκεκριμένα ποινικά αδικήματα στις σλοβακικές αρχές.
Άλλη έρευνα για την υπόθεση Dobytkár οδήγησε σε κατηγορίες εναντίον αρκετών πρώην ανώτερων στελεχών του PPA, μεταξύ αυτών και του πρώην διευθυντή Γιούραϊ Κόζουχ, ο οποίος κατηγορείται για αποδοχή μιζών και ξέπλυμα χρημάτων. Ο Κόζουχ, που έχει αφεθεί ελεύθερος με εγγύηση, αρνείται τις κατηγορίες.
Το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πάγωσε το 25% των επιστροφών στο PPA λόγω προηγούμενων σκανδάλων απάτης, απαιτώντας εξωτερικό έλεγχο, αναδιοργάνωση διοίκησης και βελτίωση της διαφάνειας. Αν και ο οργανισμός αργότερα επανέκτησε την έγκριση, η Σούμποβα υποστηρίζει ότι οι μεταρρυθμίσεις εφαρμόστηκαν μόνο στα χαρτιά.
Ευρωπαϊκό ενδιαφέρον
Ο Τόμας Ζντεχόβσκι, Τσέχος ευρωβουλευτής που ηγήθηκε αποστολής της Επιτροπής Ελέγχου του Προϋπολογισμού στη Μπρατισλάβα τον Μάιο, δήλωσε ότι η κατάχρηση ευρωπαϊκών κονδυλίων στη Σλοβακία ήταν «συστηματική».
«Συλλέξαμε πάνω από 300 παραδείγματα από τη Σλοβακία που δείχνουν πώς, τα τελευταία 10 χρόνια, ευρωπαϊκά κονδύλια κατευθύνονται συνεχώς σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων. Αυτές οι ομάδες διογκώνουν τις τιμές των συμβάσεων για να πλουτίσουν», είπε, προσθέτοντας ότι κατήγγειλε τις υποθέσεις στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Εισαγγελέων (EPPO), το OLAF και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
«Δεν χρησιμοποιούν τα κονδύλια για δημόσιο όφελος, αλλά για ιδιωτική χρήση — όπως για να ανακαινίσουν τα σπίτια τους ή να αγοράσουν φορτηγά και άλλα άσχετα αντικείμενα», δήλωσε ο Ζντεχόβσκι.
Το PPA απάντησε ότι έχει «εγκαθιδρύσει μηχανισμούς ελέγχου» και ότι το δικαίωμα κάθε εργαζομένου ή πρώην εργαζομένου να καταγγέλλει διαφθορά «δεν περιορίζεται με κανέναν τρόπο».
«Το PPA εγγυάται ότι κάθε δικαιούχος που δεν συμμορφώνεται με τους όρους του έργου θα υποχρεωθεί να επιστρέψει τα χρηματοδοτικά μέσα», πρόσθεσε.
Το EPPO, το οποίο διεξήγαγε την έρευνα για το ελληνικό αγροτικό σκάνδαλο, δήλωσε ότι «βρίσκεται στη διαδικασία επαλήθευσης πολυάριθμων καταγγελιών» για να καθορίσει αν έχει αρμοδιότητα βάσει του νομικού πλαισίου. Πρόσθεσε ότι είναι «πολύ νωρίς για να δώσει περισσότερες πληροφορίες».
Ο εισαγγελέας του EPPO για τη Σλοβακία, Γιούραϊ Νοβότσκι, δήλωσε τον περασμένο μήνα στην εφημερίδα Denník N ότι το γραφείο του ερευνά δεκάδες υποθέσεις που σχετίζονται με το PPA και ότι σε κάποιες περιπτώσεις έχουν ήδη ασκηθεί διώξεις.
«Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις έχουν ήδη ασκηθεί κατηγορίες. Πιστεύω ακράδαντα ότι θα μπορέσουμε να εξετάσουμε και να ερευνήσουμε το πακέτο των δεκάδων υποθέσεων που λάβαμε εντός εύλογου χρονικού πλαισίου και, μόλις έχουμε τα ευρήματά μας, θα ενημερώσουμε σίγουρα το κοινό», δήλωσε.
Τι λέει η κυβέρνηση;
Η κυβέρνηση Φίκο, αντιμέτωπη με τις κατηγορίες της αντιπολίτευσης και των μέσων ενημέρωσης, προσπαθεί να υποβαθμίσει την υπόθεση.
Ο Υπουργός Γεωργίας Ρίτσαρντ Τακάτς χαρακτήρισε την υπόθεση Hacienda «κατασκευασμένο σκάνδαλο» και επέμεινε ότι όλοι οι εσωτερικοί έλεγχοι στο PPA λειτουργούν σωστά. Κατηγόρησε την αντιπολίτευση ότι προσπαθεί να ρίξει την κυβέρνηση και να πλήξει τη διεθνή εικόνα της Σλοβακίας με τρόπο που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη χρηματοδότηση από την ΕΕ.
Ο Φίκο, που υπηρετεί την τέταρτη του θητεία ως πρωθυπουργός, χαρακτήρισε τον Τσέχο ευρωβουλευτή Ζντεχόβσκι «μισθοφόρο δολοφόνο που κάνει τη βρώμικη δουλειά της αντιπολίτευσης». Αρνήθηκε ότι η κυβέρνησή του είναι διεφθαρμένη και μπλόκαρε την προσπάθεια της αντιπολίτευσης να συγκληθεί έκτακτη συνεδρίαση του κοινοβουλίου για το θέμα.
Οι τοπικοί δημοσιογράφοι που καλύπτουν το σκάνδαλο παραπονιούνται ότι η κυβέρνηση δεν λαμβάνει σοβαρά τα ευρήματά τους.
«Δεν μπορείς να αποτινάξεις την αίσθηση ότι τα πράγματα δεν ερευνώνται πραγματικά. Το πρόβλημα είναι η ηγεσία των βασικών υπηρεσιών, οι οποίες παραμένουν στις ίδιες θέσεις [στο PPA]», δήλωσε η Ξένια Μακάροβα από την ΜΚΟ Zastavme korupciu (Ας Σταματήσουμε τη Διαφθορά).
Σύμφωνα με τη Μακάροβα, όσοι ακολουθούν τους κανόνες και αποκαλύπτουν τις σκιώδεις πρακτικές απομακρύνονται συστηματικά μέσω εσωτερικών αναδιοργανώσεων, κρατώντας τη μηχανή της απάτης σε λειτουργία.
«Στο μεταξύ, ο υπουργός και άλλα μέλη της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου επιτίθενται σε όσους αποκαλύπτουν αυτά τα σκάνδαλα, ιδίως σε δημοσιογράφους», πρόσθεσε.
Οι επιθέσεις κατά των δημοσιογράφων και οι προσπάθειες ελέγχου των ανεξάρτητων μέσων έχουν προκαλέσει ανησυχία στις Βρυξέλλες για οπισθοδρόμηση της δημοκρατίας στη Σλοβακία.
Από την επιστροφή του στην εξουσία τον Οκτώβριο του 2023, ο Φίκο και η κυβέρνηση του έχουν ακολουθήσει το αυταρχικό μοντέλο του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν.
Κατήργησαν το γραφείο του ειδικού εισαγγελέα και διέλυσαν την εθνική υπηρεσία εγκλημάτων στην αστυνομία — και τα δύο είχαν πρωτοστατήσει σε μεγάλες έρευνες διαφθοράς και είχαν χειριστεί υποθέσεις που συνδέονταν με το κόμμα του Φίκο, Smer.
Το Υπουργείο Γεωργίας δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο.
Διαβάστε επίσης
Τσάρλι Κερκ: Ονειρευόταν δημόσιες και με τηλεοπτική κάλυψη εκτελέσεις θανατοποινιτών
Ιταλία: Άνοιξε στο Μιλάνο η διαθήκη του Τζόρτζιο Αρμάνι – Αυτοί είναι οι κληρονόμοι
