Μέση Ανατολή: Ανάλυση Politico – Η Ευρώπη πιέζει το Ισραήλ να τηρήσει τη συμφωνία για τη Γάζα
Το Ισραήλ δεν πρέπει να βασίζεται στο ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα ξεχάσουν γρήγορα τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς Παλαιστινίους στη Γάζα – ακόμη κι αν η ειρηνευτική συμφωνία του Ντόναλντ Τραμπ πετύχει και τερματίσει τον πόλεμο.
Αυτή είναι η ειλικρινής, ανεπίσημη άποψη διπλωματών, πολιτικών και αξιωματούχων σε Βρυξέλλες, Λονδίνο και αλλού, οι οποίοι είναι πεπεισμένοι πως οι προσπάθειές τους να πιέσουν το Ισραήλ για κατάπαυση του πυρός έχουν αποδώσει -και πρέπει να συνεχιστούν.
Ανακούφιση, αλλά…
Ύστερα από δύο χρόνια πολέμου, πολλοί από αυτούς νιώθουν ανακούφιση που οι Ισραηλινοί όμηροι είναι πλέον ελεύθεροι και ότι υπάρχει επιτέλους ελπίδα για ειρήνη. Ωστόσο, μιλώντας στο POLITICO, ορισμένοι εξέφρασαν αμφιβολίες για βασικά σημεία της πρωτοβουλίας του Αμερικανού προέδρου και τόνισαν ότι είναι πολύ νωρίς για να μειωθεί η διπλωματική πίεση προς την ισραηλινή κυβέρνηση — ιδίως επειδή και οι ίδιοι οι ψηφοφόροι τους δεν είναι έτοιμοι να προχωρήσουν.
Η καταστροφή της Γάζας και οι σχεδόν 80.000 νεκροί απαιτούν λογοδοσία, δικαιοσύνη και ένα κατάλληλα χρηματοδοτούμενο σχέδιο ανοικοδόμησης, δήλωσαν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι τη στιγμή που υπογραφόταν η συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου που ακολούθησε την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. «Η πίεσή μας είναι ακόμη σημαντική», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ, υπό καθεστώς ανωνυμίας. «Αν θέλουμε να αρθεί όλη η πίεση, τότε το Ισραήλ πρέπει να ανταποκριθεί».
Διχασμός
Τα τελευταία δύο χρόνια, ο πόλεμος στη Γάζα έχει διχάσει βαθιά τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και έχει προκαλέσει ρήγματα στην πολιτική σκηνή σε επίπεδο ΕΕ. Καθώς η ανθρωπιστική κρίση επιδεινωνόταν, φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν σε ευρωπαϊκές πόλεις, ενώ ταυτόχρονα αυξήθηκαν οι αντισημιτικές επιθέσεις σε συναγωγές και άλλους εβραϊκούς χώρους.
Οι ηγέτες της ΕΕ έχαναν σταδιακά την υπομονή τους, κατηγορώντας την κυβέρνηση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου ότι προκάλεσε «τεχνητό λιμό» στη Γάζα, με πρόσχημα την εξουδετέρωση της Χαμάς. Η Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν ηγήθηκε προσπάθειας αναγνώρισης του παλαιστινιακού κράτους σε ειδική σύνοδο του ΟΗΕ τον περασμένο μήνα, ενισχύοντας τις διεθνείς πιέσεις προς το Ισραήλ να τερματίσει την επίθεση και να επιτρέψει τη ροή βοήθειας στη Γάζα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε σειρά κυρώσεων και ποινών, με στόχο να πλήξει το εμπόριο και τη συνεργασία με το Ισραήλ. Τελικά, τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ διαφώνησαν μεταξύ τους και δεν κατέληξαν σε συμφωνία για την εφαρμογή των μέτρων, αν και οι προτάσεις παραμένουν στο τραπέζι. Οι διαφωνίες εντός της ΕΕ είναι πιθανό να συνεχιστούν, καθώς εξετάζεται τώρα το ενδεχόμενο άρσης της απειλής των κυρώσεων.
Παράθυρο επανεκκίνησης
Η εκεχειρία και η συμφωνία για τους ομήρους, υπό την αιγίδα του Τραμπ, άνοιξαν ένα παράθυρο επανεκκίνησης των σχέσεων Ισραήλ-ΕΕ. Αυτή την εβδομάδα, ο νέος πρέσβης του Ισραήλ στην ΕΕ δήλωσε στο POLITICO ότι η Ένωση πρέπει τώρα να άρει όλες τις απειλές για κυρώσεις και να αποκαταστήσει πλήρως τη διμερή συνεργασία, αφού η εκεχειρία καθιστά τα περιοριστικά μέτρα περιττά.
Σε ερώτηση αν η ΕΕ συμφωνεί, εκπρόσωπος της Κομισιόν απάντησε συγκρατημένα. Δήλωσε στους δημοσιογράφους τη Δευτέρα ότι η αλλαγή του «πλαισίου» στο πεδίο μπορεί να οδηγήσει σε επανεξέταση των προτάσεων και των μέτρων που έχουν ήδη επιβληθεί στο Ισραήλ. Αλλά αυτό δεν θα γίνει πριν συνεδριάσουν οι υπουργοί των κρατών-μελών την επόμενη εβδομάδα. «Δεν είμαστε ακόμα εκεί».
Υπογραμμίζοντας τη συγκράτηση, η Επίτροπος για την Ανθρωπιστική Βοήθεια, Χάντζα Λαμπίμπ, έγραψε στην πλατφόρμα X πως η απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων ήταν «μόνο το πρώτο βήμα» και ότι «η βοήθεια πρέπει επειγόντως να φτάσει στους Παλαιστινίους σε μαζική κλίμακα στη Γάζα» ενώ τόνισε πως η σύνοδος για την ειρήνη στην Αίγυπτο πρέπει να φέρει «βιώσιμες πολιτικές λύσεις».
Οι ηγέτες της ΕΕ πρόκειται να συγκεντρωθούν σε σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες στις 23 Οκτωβρίου, αλλά μέχρι στιγμής η ατζέντα δεν περιλαμβάνει επανεξέταση της στάσης της Ένωσης απέναντι στο Ισραήλ. Διπλωμάτες δήλωσαν ότι πιστεύουν πως η πίεση από την Ευρώπη είχε αποτέλεσμα, ειδικά η πρωτοβουλία του Μακρόν για αναγνώριση της Παλαιστίνης, και διστάζουν να εγκαταλείψουν αυτό το μοχλό.
Λογοδοσία
«Χωρίς να θέλω να το υπερεκτιμήσω, νομίζω ότι οι ευρωπαϊκές προσπάθειες ήταν ένας κρίκος στη μηχανή που οδήγησε σε αυτή την εξέλιξη», είπε ένας διπλωμάτης της ΕΕ. Για πολλούς, όμως, το κύριο τεστ για τη χαλάρωση της πίεσης προς το Ισραήλ είναι αν οι Παλαιστίνιοι θα λάβουν τελικά την επείγουσα βοήθεια. «Όλα εξαρτώνται από το αν η υποστήριξη που χρειάζεται η Γάζα θα φτάσει πραγματικά στους ανθρώπους εκεί», είπε ένας κυβερνητικός αξιωματούχος. «Αν ναι, η Επιτροπή θα αποσύρει την πρότασή της και αυτό ήταν».
Καθώς ο Τραμπ και ο Νετανιάχου αντάλλασσαν συγχαρητήρια στο Ισραήλ τη Δευτέρα, κάποιοι αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες παρακολουθούσαν με ανησυχία. Σε κάποια στιγμή, ο Τραμπ πρότεινε ακόμη και να δοθεί χάρη στον Νετανιάχου για τις υποθέσεις διαφθοράς που τον βαραίνουν – κίνηση που ενίσχυσε την αίσθηση ότι ο Τραμπ θέλει να κοιτάξει μόνο μπροστά, αγνοώντας το παρελθόν.
Ο ίδιος Ευρωπαίος αξιωματούχος επανέλαβε πως το Ισραήλ πρέπει να λογοδοτήσει για ό,τι κάποιοι αποκαλούν «γενοκτονία» στη Γάζα. «Αυτό που είναι πολύ σημαντικό σε μια ειρηνευτική διαδικασία είναι να υπάρξει δικαιοσύνη και λογοδοσία. Μην ξεχνάμε ότι σχεδόν 80.000 αθώοι άνθρωποι σκοτώθηκαν, ότι η Γάζα καταστράφηκε», είπε. Στο απόγειο της ανθρωπιστικής κρίσης, η γερμανική κυβέρνηση απαγόρευσε τις εξαγωγές όπλων στο Ισραήλ που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη Γάζα.
Πιέσεις στο Ισραήλ
Τώρα, υπουργοί στο Βερολίνο ετοιμάζονται να επανεξετάσουν αυτά τα μέτρα, για να διαπιστώσουν αν οι συνθήκες επιτρέπουν την άρση των περιορισμών. Στο Παρίσι, παρά την πολιτική αναταραχή, εξακολουθεί να υπάρχει επιθυμία για διατήρηση διαπραγματευτικής ισχύος. «Πρέπει να κρατήσουμε [την απειλή των κυρώσεων] και να την συνδέσουμε με προϋποθέσεις. Ό,τι αποσπάσαμε από τον Νετανιάχου το καταφέραμε υπό πίεση. Δεν είναι η στιγμή να μειώσουμε την πίεση», είπε πρώην Γάλλος αξιωματούχος. Είναι «πολύ πρόωρο».
Ένα μέλος του βρετανικού κοινοβουλίου από το Εργατικό Κόμμα συμφώνησε πως είναι νωρίς για άρση των κυρώσεων. «Έχω την ισχυρή αίσθηση ότι η πίεση στο Ισραήλ θα εξακολουθήσει να είναι απαραίτητη», είπε. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πιέζουν για να παίξουν σημαντικό ρόλο στη μεταπολεμική διαδικασία, ζητώντας μια θέση στο προτεινόμενο από τον Τραμπ «συμβούλιο ειρήνης» που θα επιβλέπει τη διαχείριση της Γάζας. Ο Τραμπ ήταν αόριστος για τη σύνθεσή του και παρέπεμψε τον Τύπο στον ειδικό του απεσταλμένο, Στιβ Γουίτκοφ, ο οποίος είπε πως υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι.
Στις Βρυξέλλες επικρατεί σκεπτικισμός για το νέο αυτό όργανο, με υποψίες ότι μπορεί να πρόκειται για ευκαιρία για δυτικές κατασκευαστικές εταιρείες να αποκομίσουν κέρδη από την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης Γάζας. Το κόστος της ανοικοδόμησης εκτιμάται πως θα ξεπεράσει τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια. Η ΕΕ είναι από τους βασικούς χορηγούς των Παλαιστινίων και τα κονδύλιά της θα είναι κρίσιμα για την αποκατάσταση. Αλλά οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ζητούν επιρροή, όχι μόνο λογαριασμούς. «Η Ευρώπη πρέπει να είναι κάτι περισσότερο από ένας που πληρώνει. Πρέπει να παίξει τον ρόλο του έντιμου διαμεσολαβητή, όπως πάντα», είπε ένα άτομο με γνώση των συνομιλιών.
Αποδυναμωμένη Ευρώπη
Ανώτατος Βρετανός αξιωματούχος δήλωσε: «Το πρόβλημά μας είναι ότι οι ΗΠΑ θέλουν να το ελέγχουν οι ίδιες, οπότε πώς μπορεί το Ηνωμένο Βασίλειο να έχει ρόλο;». Ένας δεύτερος πρόσθεσε ότι η Βρετανία νιώθει ιδιαίτερη ευθύνη να στηρίξει τη διαδικασία ειρήνης λόγω του ιστορικού της ρόλου στην περιοχή. Δυστυχώς, η αδυναμία της ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις στο Ισραήλ φαίνεται να έχει αποδυναμώσει τη θέση της στην περιοχή. Διπλωμάτης από χώρα του Κόλπου δήλωσε ότι η ΕΕ ήταν «απούσα» κατά την κρίση και ότι δεν είναι καθόλου σαφές ποιος ρόλος της απομένει, αν υπάρχει.
Εν μέρει, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να φανούν ανίσχυροι ή απόντες από τη διαδικασία ειρήνης στη Γάζα, γιατί οι διαιρέσεις για τη Μέση Ανατολή μπορεί να εκτροχιάσουν τις εσωτερικές πολιτικές τους ατζέντες. Μια τρομοκρατική επίθεση σε συναγωγή στο Μάντσεστερ αυτόν τον μήνα υπογράμμισε με τραγικό τρόπο πόσο έχει διχάσει τον πληθυσμό το θέμα της Γάζας. Σε όλη την Ευρώπη, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές έχουν βγει στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τον πόνο των Παλαιστινίων.
«Η πολιτική της Μέσης Ανατολής θα επηρεάσει τις εθνικές εκλογές», είπε ο Ευρωπαίος αξιωματούχος. «Είναι εξαιρετικά πολωτική. Αν η Ευρώπη δεν έχει θετικό ρόλο να παίξει, θα το πληρώσει». Οι νέες γενιές που τώρα αρχίζουν να ψηφίζουν, έχουν μεγαλώσει βλέποντας τις φρικαλεότητες του πολέμου στα κινητά τους. «Γι’ αυτό, αν δεν υπάρξει δικαιοσύνη και λογοδοσία, δεν ξέρω τι θα συμβεί — ακόμα και στην Ευρώπη», είπε ο αξιωματούχος. «Δεν είναι το τέλος. Είναι η αρχή».
Διαβάστε επίσης
Γιατί ο Τραμπ ζήτησε την αμνήστευση του Νετανιάχου: Με… παρέσυρε το χειροκρότημα
Βενεζουέλα: Κατέρρευσαν στοές χρυσωρυχείου – Τουλάχιστον 14 νεκροί
