Άγιος Ευστράτιος. Τόπος εξορίας, τόπος μνήμης και πόνου, τόπος βασανισμού, τόπος βαριάς ιστορίας. Είναι μόνο μερικές από τις λέξεις που μπορείς να περιγράψεις ένα τέτοιο μέρος. Ένα νησί που υπήρξε τόπος μαρτυρίας και ξεριζωμού για κομμουνιστές, αριστερούς, αντιφρονούντες.

Υπολογίζεται ότι το πιο απομονωμένο νησί του Αιγαίου δέχθηκε από το 1928 έως το 1962 πάνω από 10.000 εξόριστους που ακόμη και σήμερα έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους σε αυτόν τον τρίγωνο βράχο.

Ο Άγιος Ευστράτιος ή Άη Στράτης ήταν ένα από τα νησιά, όπου κατέληξαν πολλοί από όσους ήταν αντίθετοι με την πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά και κατά τη Δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά.

Η αρχή έγινε το 1929 από την κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου με βάση το νόμο του 1929 «περί Ιδιωνύμου αδικήματος», οπότε και μεταφέρθηκαν στο νησί οι πρώτοι εκτοπισμένοι κομμουνιστές. Οι επόμενες κυβερνήσεις συνέχισαν να χρησιμοποιούν τον Άη Στράτη για την εκτόπιση Αριστερών και το φαινόμενο κορυφώθηκε στην περίοδο της Δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά (1936-41).

Κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο πολλοί κομμουνιστές οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο του Άη Στράτη, όπου περνούσαν φρικτά βασανιστήρια, κακουχίες, αρρώστιες, ενώ συχνά έβρισκαν μαρτυρικό θάνατο. Είναι χαρακτηριστικό ότι την περίοδο της γερμανικής κατοχής, οι εξόριστοι που παρέμειναν στον Άη Στράτη αντιμετώπισαν τον χειμώνα του 1941-42 ακραία πείνα, με αποτέλεσμα 33 από αυτούς να πεθάνουν από τις κακουχίες και τη φυματίωση.

Την Άνοιξη του 1947, ο Άη Στράτης άνοιξε και πάλι ως τόπος εξορίας. Με τον αναγκαστικό νόμο 511 της 31ης Δεκεμβρίου 1947 (Α299) «Περί μέτρων αναφερομένων εις τους υπό εκτόπισιν διατελούντας» η επίσημη ονομασία του στρατοπέδου του Αη Στράτη έγινε «Στρατόπεδον Πειθαρχημένης Διαβιώσεως Εκτοπισμένων». Μετά το κλείσιμο της Μακρονήσου, ο Άη Στράτης αποτέλεσε τον μαζικότερο τόπο εξορίας στην Ελλάδα.

Μερικές από τις πιο γνωστές προσωπικότητες που υπήρξαν εξόριστοι στο νησί ήταν ο Μάνος Κατράκης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Τάσος Λειβαδίτης και ο Μενέλαος Λουντέμης. Ακόμη, πολλοί Αριστεροί πολιτικοί εκτοπίστηκαν στον Άη Στράτη, όπως ο Ηλίας Ηλιού, ο Αντώνης Μπριλλάκης, ο Κώστας Γαβριηλίδης, ο Στέφανος Σαράφης κ.ά.

Από το 1954 και μετά θα σταλούν στο νησί και γυναίκες εξόριστοι, οι οποίες και θα ενταχθούν κι αυτές ενεργά στην καθημερινή πολιτική και πολιτιστική ζωή των εξόριστων. Το στρατόπεδο κράτησης του Άη Στράτη έκλεισε οριστικά το 1962 αν και χρησιμοποιήθηκε ένα μικρό διάστημα και στην αρχή της δικτατορίας 1967 – 1974.

Ο αριθμός των εξόριστων δεν είναι σταθερός και δεν υπάρχει ακριβής εκτίμησή του για το διάστημα 1947 – 1962. Από πηγές προερχόμενες από το αρχείο του ΚΚΕ το 1947 ο αριθμός έφτασε τους 6.000 εξόριστους, ενώ το 1955 ήταν περί τους 1.000 εξόριστους. Οι εξόριστοι έφθαναν στο νησί συνήθως με το πλοίο «Ιόνιο» που χρησιμοποιούνταν για την εξυπηρέτηση της γραμμής Λήμνος – Λέρος- Αη-Στράτης.

Η πίεση στους εξόριστους

Η εξορία σε ένα τόσο άγονο και απομονωμένο μέρος, που δεν μπορούσε να θρέψει ούτε τους κατοίκους του καλά-καλά, συνιστούσε βασανιστήριο, με τους εξόριστους να είναι αντιμέτωποι με τον μόνιμο υποσιτισμό.

Ένα συνηθισμένο κόλπο των αρχών, προκειμένου να μεγαλώνει η πίεση στους εξόριστους για υποχώρηση, ήταν η κατακράτηση της αλληλογραφίας. Όταν ερχόταν γράμμα γι’ αυτούς οι αρχές πέταγαν τον άδειο φάκελο έξω από τον θάλαμο του παραλήπτη, ο οποίος όταν πήγαινε να ζητήσει το περιεχόμενό του αντίκριζε ως προαπαιτούμενο το έντυπο της δήλωσης μετανοίας.

Αντίστοιχα, επέτρεπαν στις οικογένειες των εξόριστων να πηγαίνουν με άδεια στο νησί και να μένουν μερικές μέρες εφόσον διέβλεπαν ότι θα έχουν κάποιο όφελος. Τον χρόνο παραμονής τον καθόριζε το υπουργείο, όμως ο διοικητής του στρατοπέδου είχε δικαίωμα να παρατείνει την άδεια αν έβλεπε ότι μπορούσε να αποσπάσει κάτι, δηλαδή οι συγγενείς να πάρουν μαζί τους τον εξόριστο αφού είχε υπογράψει δήλωση.

Η σημερινή εικόνα του νησιού

Με το πέρασμα των χρόνων, το νησί άφησε πίσω του, το «στίγμα» του τόπου της εξορίας και μετατράπηκε σε έναν επίγειο «παράδεισο» με ανέγγιχτες από τον άνθρωπο παραλίες, φύση και χαλαρούς ρυθμούς ζωής.

Το νησί του Αγίου Ευστρατίου έχει να επιδείξει ιδιαίτερη ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, η οποία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την τοπική ταυτότητα. Παράλληλα, ολόκληρο το νησί και η παράκτια ζώνη του είναι προστατευόμενες περιοχές Ευρωπαϊκής σημασίας ενταγμένες στο Δίκτυο ‘NATURA 2000’, ενώ το 2002 έχει χαρακτηριστεί με το Π.Δ. 402/02 ως περιοχή που έχει ανάγκη από ιδιαίτερη προστασία.

Το νησί διαθέτει το μοναδικό δάσος βελανιδιάς του Αιγαίου, μεσογειακά λιβάδια με σπάνια και προστατευόμενα σε ευρωπαϊκό επίπεδο είδη χλωρίδας και πανίδας, ιδιόμορφους γεωλογικούς σχηματισμούς, καθώς και σπάνια βιοποικιλότητας παράκτια ζώνη με σπηλιές και βραχονησίδες όπου βρίσκουν καταφύγιο φώκιες και δελφίνια.

Ο συνδυασμός της φυσικής ομορφιάς με τα στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς του αγροτικού τοπίου, όπως τα πετρόκτιστα αλώνια, τα πηγάδια, τα ασβεστοκάμινα και οι ξερολιθιές, συνθέτουν ένα ποικιλόμορφο σκηνικό απαράμιλλης ομορφιάς.

Στο νησί δεν υπάρχουν πολλές επιλογές όσον αφορά το φαγητό και τη διασκέδαση, αλλά ίσως να είναι αυτό το στοιχείο που κάνει αυτό το μέρος μοναδικό και ιδανικό για πλήρη χαλάρωση και ηρεμία. Ίσως ένα από τα καλύτερα μέρη στην Ελλάδα για 100% ξεκούραστες διακοπές.

Διαβάστε επίσης:

Χαλκιδική: Την Δευτέρα η απολογία των 5 ανηλίκων που λήστεψαν και ξυλοκόπησαν 15χρονο

Χανιά: Ναυαγοσώστης εκτός υπηρεσίας έσωσε 5 άτομα που κινδύνευσαν να πνιγούν (Video)

Πάτρα: Προφυλακιστέοι κρίθηκαν ο 19χρονος και ο 27χρονος που κατηγορούνται για εμπρησμό κατά συρροή

Πηγή: ΕΛΛΑΔΑ | topontiki.gr