Χωρίς νικητές και ηττημένους: Γεωπολιτικές μετατοπίσεις και η θέση της Ελλάδας σε μια Μεσόγειο που ξαναμοιράζεται
Αν μέσα σε μία γενιά η κοινωνία της Νέας Υόρκης ξεπερνά το τραύμα των δίδυμων πύργων και εκλέγει μουσουλμάνο δήμαρχο, τότε σίγουρα υπάρχει ακτίνα ελπίδας για το μέλλον του κόσμου. Στην Ελλάδα, την εβδομάδα που πέρασε, υπογράφτηκαν συνεργασίες με προσδοκία, ισχυρότερη από την ελπίδα, σε πολλούς τομείς μεταξύ διαφορετικών δρώντων. Πρωταγωνιστικό ρόλο ανέλαβαν οι Ηνωμένες Πολιτείες που ενδιαφέρονται για τις διεθνείς συγκλίσεις. Επιδίωξη, να επέλθει καταλαγή και να συνεχισθεί η προσέγγιση, σε ασφαλέστερο περιβάλλον, για τις χώρες γύρω από τη Μεσόγειο.
Η αμερικανική στρατηγική στο Ιόνιο
Πολλοί απορούν και αναζητούν τους λόγους που οδήγησαν τις αμερικανικές εταιρείες να υπογράψουν συμφωνία για το οικόπεδο 2 βορειοδυτικά της Κέρκυρας. Η απάντηση προκύπτει αβίαστα, όταν το Ιόνιο προσεγγίζεται ως άξονας πολιτικής και ενεργειακής διασύνδεσης Αδριατικής, Μεσογείου – θαλάσσιας – και της – χερσαίας – Λιβύης.
Οι ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης θα εξυπηρετούνται με μεταφορά ενέργειας από την ευρύτερη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τον Κόλπο. Η ενέργεια ήδη αποθηκεύεται στη Ρεβυθούσα, στην Αλεξανδρούπολη, στο Krk της Κροατίας, στο Ravigo της Ιταλίας και θα ακολουθήσουν, όπως αναφέρθηκε στη Διάσκεψη του Ζαππείου, νέες αποθηκευτικές δομές φυσικού αερίου.
Κυρίαρχο ρόλο, μέσω οριζοντίων αγωγών και του Καθέτου Διαδρόμου, αναλαμβάνει η ελληνική ναυτιλία (υπουργικής Συνόδου 3+1, Ζάππειο, 6 – 7 Νοεμβρίου 2025). Η συμφωνία που αφορά στην ενεργειακή προοπτική του Ιονίου αναδεικνύει και τη στόχευση των γεωστρατηγικών αποφάσεων για το πολιτικό και ενεργειακό μέλλον των δυτικών Βαλκανίων, χωρίς να παραλείπεται η Σερβία, με την Ε.Ε., το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ.
Η Άγκυρα αντιδρά ηχηρά στις στρατηγικές που διαμορφώνονται για να μπορεί, όταν το απαιτήσουν οι συνθήκες, να ισχυρισθεί στο εσωτερικό ακροατήριό της ότι επιστρέφει στη δυτική κοιτίδα της δυναμικά και όχι αποδεχόμενη ταπεινωμένη την ανοιχτή πρόσκληση της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Σίγουρα Άγκυρα, Τεχεράνη και Μόσχα παρακολούθησαν με ενδιαφέρον ό,τι αποφασίσθηκε στην Αθήνα, αλλά και τα βιντεάκια που ο Αλ Σάρα, ηγέτης της Συρίας, επιτυγχάνει δίποντα μαζί με Αμερικανούς στρατιωτικούς.
Οι ΗΠΑ μελετούν δημιουργία βάσης στη Δαμασκό, προκαλώντας απορία ακόμη και σε ΝΑΤΟϊκούς συμμάχους. Υπενθυμίζεται ότι η Συρία, μετά τον διεθνή αποκλεισμό της το 2005, επανήλθε ουσιαστικά στα διεθνή και περιφερειακά δρώμενα μετά τη Σύνοδο στην Αννάπολη (ΗΠΑ, 27 Νοεμβρίου 2007). Εκείνη την εποχή η Κοντολίζα Ράις δημοσιοποιούσε την απόφαση των ΗΠΑ για αλλαγή του χάρτη στη Μέση Ανατολή. Στα συμπεράσματα των εργασιών της Διάσκεψης υιοθετήθηκε η συριακή πρόταση (Syrian Track) για το Παλαιστινιακό.
Νέος χάρτης, νέα ισορροπία
Το 2025 η Συρία, διά των ΗΠΑ, επιστρέφει στα διεθνή δρώμενα. Ο χάρτης στη Μέση Ανατολή αλλάζει, επιτυγχάνεται εκεχειρία στη Γάζα, τα αραβικά κράτη προστρέχουν στις Συμφωνίες του Αβραάμ, οι αμερικανικές εταιρείες υδρογονανθράκων πληθαίνουν στη Μεσόγειο, η παρουσία της γαλλικής TOTAL περιορίζεται στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της ανατολικής Μεσογείου, ενώ το Κατάρ μαζί με αμερικανικούς κολοσσούς εμφανίζεται δυναμικά στα κυπριακά ενεργειακά «οικόπεδα».
Η Τουρκία δεν μπορεί να μένει άφωνη παρακολουθώντας τις ταχύτατες εξελίξεις στις οποίες Ελλάδα και Κύπρος αποτελούν βασικούς εκφραστές της ευρωατλαντικής στρατηγικής και θαλάσσιες δυνάμεις για άμεση μεταφορά ενέργειας προς την Ε.Ε.
Την ώρα των σημαντικών διεθνών προκλήσεων στην Ελλάδα η πολιτική αντιπαράθεση διατηρεί την έντασή της. Όμως, παρά τις οξύτατες λεκτικές συγκρούσεις διαφαίνεται ελάχιστη συνεννόηση, ωριμότερου πολιτικού προβληματισμού. Ακόμη και πολιτικές διαφοροποιήσεις, εσωτερικές ή εξωτερικές, Ελλήνων πολιτικών ηγετών δείχνουν να υπόκεινται στην απαίτηση εξυπηρέτησης των εθνικών συμφερόντων. Βέβαια ορισμένοι επιλέγουν εμμονικά να στοιχίζονται πίσω από ξεπερασμένες ιδεολογικές προσεγγίσεις, ανήμποροι να αντιληφθούν σε πραγματικό χρόνο τις προκλήσεις, στις οποίες επιτυχώς προσδίδεται οικονομική και επενδυτική ταυτότητα. Υπενθυμίζεται ότι η Σύνοδος 3+1 εκκίνησε ως τριμερής με έμφαση στα οικονομικά, ενώ στη συνέχεια αναδείχθηκε, ως φυσικό επακόλουθο, η στρατηγική συνεργασία με τις ΗΠΑ.
Αγωγοί, και ενεργειακή ασφάλεια
Οι ανάγκες για περισσότερο αέριο αναδεικνύουν τη σημασία των λιμανιών και της Μέσης Ανατολής. Ορισμένοι αγωγοί που μεταφέρουν ενέργεια από τον Κόλπο, το Ιράκ, το Ιράν καταλήγουν στην περιοχή Μπανιάς της Συρίας. Απαιτούνται έργα υποδομής, αποκατάστασης των ζημιών και ευρύτερες διασυνδέσεις προκειμένου περισσότερη ενέργεια να φθάσει ταχύτερα στην Ευρώπη. Όποιος παραβλέπει το γεγονός διέλευσης αγωγών και από την Τουρκία δυστυχώς δεν διαβάζει σωστά τις τάσεις του κόσμου. Επίσης διαπιστώνεται ότι αδυναμίες κατανόησης του διεθνούς περιβάλλοντος ανάγκασαν ηγέτες να διαγνώσουν με σχετική βραδύτητα ότι ενεργειακή επάρκεια δεν εξασφαλίζεται με απόλυτη στροφή στην πράσινη ενέργεια. Η εμπειρία επιβεβαιώνει ότι μόνο συνδυασμός όλων των ενεργειακών δυνατοτήτων και πολυμερισμός των οδεύσεων μπορεί να απαντήσει στις αναζητήσεις ενεργειακής ασφάλειας. Βεβαίως συνεχίζει να παραμένει σε υψηλή προτεραιότητα το περιβαλλοντολογικό πρόβλημα, το οποίο υποχρεώνεται η διεθνής κοινότητα να αντιμετωπίσει με συγκλίσεις.
Στην Αθήνα επιβεβαιώθηκε ότι αποκλεισμοί δεν υπηρετούν τους κοινούς προβληματισμούς παρά μόνο προσθέτουν εντάσεις που αυξάνουν τους κινδύνους και το κόστος στην αξιοποίηση των πόρων. Οι ανάγκες της παραγωγής και η παγκόσμια απαίτηση όχι μόνο για υψηλό επίπεδο διαβίωσης στις αναπτυγμένες χώρες αλλά και στις αναπτυσσόμενες επιβάλλουν περισσότερες συγκλίσεις και κοινές στρατηγικές. Πάντοτε όταν πραγματοποιούνται μεγάλες αλλαγές το ρίσκο υλοποίησης του έργου παραμένει υψηλό και στην οικονομία μας ο επιχειρηματικός κίνδυνος πρέπει να καλύπτεται. Όμως, όπως ήδη έχει δηλωθεί, κοινωνικές και περιβαλλοντολογικές ανάγκες θα καλυφθούν κατά προτεραιότητα. Επίσης εξειδικευμένοι αναλυτές των ενεργειακών και τραπεζικών θεμάτων επισημαίνουν ότι διευρύνονται οι δυνατότητες δανεισμού ακόμη και για μικρότερους παραγωγούς ενέργειας, πέρα από τα έσοδα που εξασφαλίζονται για το κράτος από τους φόρους που εισπράττει, τις ασφαλιστικές συνδρομές, την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, και την ανάπτυξη υποδομών χωρίς να διακινδυνεύει οτιδήποτε για την ενεργειακή του ανάδειξη.
Η συμπεριφορά των μεγάλων επενδυτών του ενεργειακού τομέα μάλλον γίνεται δεκτή από τις κυβερνήσεις και τους κατοίκους των χωρών που τους υποδέχονται για να αναπτύξουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα. Επίσης τα θέματα περιβάλλοντος αποτελούν σημαντικό θέμα της ανάλυσης και των ενδιαφερόντων των επενδυτών προκειμένου να αποφεύγονται εντάσσεις που εμποδίζουν την κανονική ροή της επένδυσης, της παραγωγής και των μεταφορών, χερσαίων και θαλασσίων, των προϊόντων τους.
Η ευθύνη της επόμενης μέρας
Χρειάσθηκαν περισσότερα από δέκα χρόνια για να αξιοποιηθούν τα πλεονεκτήματα που δημιουργήθηκαν στο παρελθόν στον τομέα ενέργειας. Ο υφυπουργός για θέματα ενέργειας, κυβέρνησης Ν.Δ. / ΠΑΣΟΚ, υπενθύμισε σε πρόσφατη δημόσια παρέμβασή του ότι η κυβέρνηση το 2011 με υπουργό για θέματα Περιβάλλοντος και Ενέργειας τον Γιάννη Μανιάτη εξασφάλισαν τον Νότιο Διάδρομο, παρά τον ανταγωνισμό που επιδίωξε η Ρωσία έναντι του Αζερμπαϊτζάν, αλλά και ότι εγκαίρως σχεδιάστηκε ο Κάθετος Διάδρομος που διασυνδέει τη Βαλκανική με την Ευρώπη.
Σε σύσκεψη στο υπουργείο Εξωτερικών επισημάνθηκε με παρρησία προς τον τότε πολιτικό διευθυντή ότι αγωγοί που ανακοινώνονται ίσως να μην κτίζονται – τότε θέμα ήταν η απόρριψη του Ναμπούκο –, αλλά οι ανάγκες δημιουργούν περισσότερες εναλλακτικές και διασυνδέσεις που εγγυόνται την ενεργειακή ασφάλεια. Ιεραρχικά η διαφορά των συνομιλητών ήταν τέτοια που επέτρεπε στον αρχαιότερο πολιτικό διευθυντή να αποφύγει μία συζήτηση που δεν θα μπορούσε να την υποστηρίξει, επειδή είχε εγκλωβισθεί στη στερεότυπη προσέγγιση της συγκρουσιακής αξιοποίησης θεμάτων, έστω και αν αποτελούν αναζήτηση περισσοτέρων διεθνών παικτών.
Ο χρόνος που δικαίως πιστώθηκε στην κυβέρνηση και τα κοινοβουλευτικά κόμματα για να θριαμβολογήσουν μετά τη Διάσκεψη 3+1 για όσα διαχρονικά επιτεύχθηκαν έληξε μόλις δημοσιοποιήθηκαν τα αποτελέσματα των εργασιών. Οφείλουμε να πατήσουμε ξανά στην πραγματικότητα επειδή τα βήματα που θα ακολουθήσουν θα συμπεριλάβουν πολιτικές και δρώντες που ευνοούν
- εξελίξεις των σχέσεων της Ελλάδας με τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων και υποστήριξη ταχύτερης ενταξιακής τους διαδικασίας στην Ε.Ε.,
- διαμόρφωση σταθερότερων συνομιλιών Ελλάδας – Τουρκίας, με εξελικτικές προοπτικές,
- επιτάχυνση ολοκλήρωσης των ΜΟΕ με θετικό αποτύπωμα στην ευρωατλαντική στρατηγική και κατά συνέπεια στην ευρωπαϊκή άμυνα που αφορά και στο χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE,
- προώθηση της πενταμερούς με τις παράκτιες χώρες και πιθανή διεύρυνση των συμμετεχόντων κρατών,
- συνεργασία με τη Λιβύη σε πολλούς αναπτυξιακούς τομείς και κατά προτεραιότητα στον ενεργειακό τομέα, χωρίς εμπόδια από την Τουρκία,
- εντονότερη παρουσία της Ε.Ε. αξιοποιώντας Ελλάδα και Κύπρο στη Μέση Ανατολή και την περιοχή ΜΕΝΑ,
- αυξημένη πολιτική, οικονομική, πολιτιστική παρουσία της Ελλάδος στη Συρία και τον Λίβανο, που ανεστάλη με την έναρξη της κρίσης στη Συρία,
- εμπέδωση περιβαλλοντολογικών και τουριστικών πολιτικών για την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και των παρακτίων κρατών.
Η ορθολογική προσέγγιση της διεθνούς κατάστασης και προσεκτική αντιμετώπιση των προκλήσεων δεν επιτρέπεται να μας τρομάζει. Διαφαίνεται αμυδρά ότι παρά τους τόνους έντασης τα περιφερειακά και διεθνή ενδιαφέροντα ενισχύουν την επιθυμία των περισσοτέρων να μην υπάρξουν ξανά νικητές και ηττημένοι, που θα διαιωνίζουν ρεβανσισμούς και αντεκδικήσεις σε βάρος κοινών πολιτικών, αναπτυξιακών και επιχειρηματικών προσδοκιών.
Διαβάστε επίσης
Κάθετος Ενεργειακός Διάδρομος: Αμερικανική σκηνοθεσία, ελληνική φιλοδοξία, ευρωπαϊκή αμφιβολία
Ουκρανία: Πόλεμος φθοράς στο Ποκρόφσκ
