Ελληνική έρευνα: Όταν οι εργαζόμενοι είναι εξουθενωμένοι, γίνονται επικίνδυνοι και δικαιολογούν την ακραία βία
Όταν ο Λουίτζι Μαντζιόνε συνελήφθη για την δολοφονία του Διευθύνοντος Συμβούλου της United Healthcare τον Δεκέμβριο του 2024, η αντίδραση του κοινού σόκαρε τους παρατηρητές.
Μακριά από την καθολική καταδίκη, πολλοί άνθρωποι εξέφρασαν την υποστήριξή τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα μεταξύ των νεότερων, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν ότι το 41% των νέων ενηλίκων θεωρούσε τη δολοφονία αποδεκτή.
«Τι οδηγεί, λοιπόν, τον μέσο άνθρωπο να δικαιολογεί την ακραία βία;». Σε αυτό το ερώτημα απαντάει η έρευνα του Αλέξιου Αρβανίτη Αναπληρωτή Καθηγητή Κοινωνικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Journal Psychology of Violence: «Η πρόσφατα δημοσιευμένη έρευνά μας “Κατανόηση του βίαιου εξτρεμισμού” , εντοπίζει την απάντηση σε ένα ολοένα και πιο διαδεδομένο φαινόμενο: την επαγγελματική εξουθένωση».
Το μανιφέστο του Μαντζιόνε αναφέρει τη «διαφθορά και την απληστία» ως πηγή απογοήτευσης, ένα συναίσθημα που αντηχεί ευρέως εν μέσω της αυξανόμενης δυσαρέσκειας με τα σύγχρονα εργασιακά περιβάλλοντα.
Στην έρευνα του ο κ. Αρβανίτης, μελέτησε τις καθημερινές συνήθειες και συμπεριφορές από περισσότερους από 600 εργαζομένους. Το συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να τροφοδοτεί σιωπηλά ανησυχητικές συμπεριφορές – συγκεκριμένα, την πιθανή δικαιολόγηση του βίαιου εξτρεμισμού – απέναντι στην υποτιθέμενη πηγή της δυσφορίας τους.
Η έρευνα
Στη μελέτη, οι εργαζόμενοι κρατούσαν καθημερινά σημειώσεις για τα συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης, τις συναισθηματικές τους καταστάσεις και τις βίαιες εξτρεμιστικές τους συμπεριφορές. Τις ημέρες που οι εργαζόμενοι ένιωθαν πιο εξουθενωμένοι, ανέφεραν σημαντικά μεγαλύτερη συμπάθεια προς τις εξτρεμιστικές ιδέες, όπως η δικαιολόγηση της βίας ενάντια στις αντιληπτές αδικίες.
Η καθημερινή κούραση της επαγγελματικής εξουθένωσης προκαλούσε αρνητικά συναισθήματα φόβου, θλίψης, ντροπής και ενοχής. Για να μετριάσουν αυτά τα αρνητικά συναισθήματα – και να ανακτήσουν την αίσθηση του σκοπού – ορισμένα άτομα φάνηκαν να βρίσκουν τις εξτρεμιστικές ιδεολογίες πιο ελκυστικές.
Αυτό το φαινόμενο μπορεί να εξηγηθεί μέσω του συνδυασμένου πρίσματος τριών καθιερωμένων ψυχολογικών θεωριών:
- Η πρώτη είναι η θεωρία του γενικού στρες , η οποία υποδηλώνει ότι οι καθημερινές απογοητεύσεις οδηγούν σε βίαιο εξτρεμισμό μέσω της βίωσης αρνητικών συναισθημάτων.
- Το δεύτερο είναι το υπαρξιακό μοντέλο της επαγγελματικής εξουθένωσης , το οποίο συνδέει την επαγγελματική εξουθένωση με μια αποτυχημένη υπαρξιακή αναζήτηση όταν εξαφανίζεται η έννοια του νοήματος στην εργασία. Τελευταίο είναι η θεωρία αναζήτησης σημασίας , η οποία υποστηρίζει ότι όταν η αίσθηση της προσωπικής σημασίας διαβρώνεται στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, μπορεί να αναζητήσουν αλλού, συμπεριλαμβανομένων των ριζοσπαστικών πεποιθήσεων, για να αποκαταστήσουν το νόημα.
Σε συνδυασμό, αυτές οι ιδέες, ιδιαίτερα τα υπαρξιακά μοντέλα και τα μοντέλα Αναζήτησης Σημασίας, υποδηλώνουν ότι η επαγγελματική εξουθένωση αντανακλά μια αποτυχημένη αναζήτηση νοήματος – μια αναζήτηση που μπορεί να οδηγήσει τα άτομα στον βίαιο εξτρεμισμό ως μέσο αποκατάστασης. Η Γενική Θεωρία της Πίεσης συμβάλλει περαιτέρω δίνοντας έμφαση στη συναισθηματική πορεία που εμπλέκεται σε αυτή τη διαδικασία.
Η επαγγελματική εξουθένωση
Η μελέτη δεν υποδηλώνει ότι τα άτομα που βιώνουν επαγγελματική εξουθένωση θα εμπλακούν αναπόφευκτα σε εξτρεμιστική βία. Αντίθετα, καταδεικνύει πώς οι καθημερινές εμπειρίες επαγγελματικής εξουθένωσης μπορούν να μετατοπίσουν διακριτικά τα άτομα προς βίαιες εξτρεμιστικές συμπεριφορές, ομαλοποιώντας έτσι την αποδοχή της βίας.
Τρεις τους τέσσερις νιώθουν επαγγελματική εξουθένωση
Σήμερα, η επαγγελματική εξουθένωση είναι ανησυχητικά συχνή, επηρεάζοντας περίπου τρεις στους τέσσερις εργαζομένους. Αυτό σημαίνει ότι ένα τεράστιο μέρος του εργατικού δυναμικού βιώνει συναισθηματική πίεση ικανή να τροφοδοτήσει εξτρεμιστικές ιδέες.
Ενώ η συντριπτική πλειοψηφία δεν θα καταφύγει ποτέ στη βία, μια κοινωνία που γίνεται ολοένα και πιο ανεκτική στις εξτρεμιστικές συμπεριφορές κινδυνεύει να ομαλοποιήσει καταστροφικές συμπεριφορές και να υπονομεύσει τόσο τις δημοκρατικές αξίες όσο και τη συνοχή στον χώρο εργασίας. Επιπλέον, ακόμη και αν μόνο μια μικρή μειοψηφία τελικά εμπλακεί στη βία, οι συνέπειες μπορεί να είναι σοβαρές.
Συμπέρασμα
Είναι σημαντικό ότι οι εργαζόμενοι που ένιωθαν ότι οι οργανισμοί τους εκτιμούσαν πραγματικά τις συνεισφορές τους και νοιάζονταν για την ευημερία τους ήταν λιγότερο πιθανό να έλκονται από εξτρεμιστικές ιδεολογίες, ακόμη και όταν βίωναν συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης.
Συνεπώς, οι εργοδότες έχουν το κλειδί για την αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης προτού αυτή κλιμακωθεί σε κάτι πιο σοβαρό. Οι οργανισμοί πρέπει να επενδύσουν προληπτικά στην πρόληψη της επαγγελματικής εξουθένωσης, όχι μόνο ως πρωτοβουλία για την υγεία, αλλά ως ζωτικής σημασίας στρατηγική για τη διατήρηση της σταθερότητας, τόσο στον χώρο εργασίας όσο και στην κοινωνία γενικότερα.
Σύμφωνα με τους ερευνητές η επαγγελματική εξουθένωση είναι κάτι περισσότερο από απλή εξάντληση ή αποδέσμευση από τον χώρο εργασίας. Σηματοδοτεί μια βαθύτερη και πιο επικίνδυνη υπαρξιακή ευαλωτότητα. Ένας χώρος εργασίας που αγνοεί την επαγγελματική εξουθένωση των εργαζομένων δεν διακινδυνεύει μόνο τη χαμηλότερη παραγωγικότητα – δημιουργεί επίσης πρόσφορο έδαφος για ιδεολογικό ριζοσπαστισμό.
Επιπλέον ένα εξαντλημένο μυαλό θα αναζητήσει νόημα όπου μπορεί. Εάν ο χώρος εργασίας δεν του το προσφέρει αυτό, οι εξτρεμιστικές ιδεολογίες είναι συχνά έτοιμες να γεμίσουν το κενό, με συνέπειες που φτάνουν πολύ πέρα από τους τοίχους του γραφείου.
Διαβάστε επίσης
Yπουργείο Υγείας: «Κανένας κίνδυνος για τη δημόσια υγεία στον Άγιο Σάββα από τον μύκητα Ασπέργιλλο»
Κομισιόν: Εγκρίθηκε η προφυλακτική αγωγή για τον ιό του AIDS
