Η Chevron «απειλεί» το τουρκολιβυκό μνημόνιο – Τα «κόλπα» του Χαφτάρ και η ευκαιρία της Αθήνας
Μόλις δύο μόνο 24ωρα πριν από τη λήξη του διεθνούς διαγωνισμού για την εκχώρηση των δύο θαλάσσιων οικοπέδων «Κρήτη 1» και «Κρήτη 2» νότια της Κρήτης, πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα η συμβολική επίσκεψη του Μπελκασέμ Χαφτάρ, ενός από τους πέντε γιους του στρατάρχη της Βεγγάζης Χαλίφα Χαφτάρ.
Η επίσκεψη του υιού Χαφτάρ, γενικού διευθυντή του Ταμείου για την Ανάπτυξη και Ανασυγκρότηση της Λιβύης, δεν συνιστά μόνο μια ευκαιρία για τη διεύρυνση της ελληνο-λιβυκής συνεργασίας στους τομείς των κατασκευών, της ενέργειας, των επενδύσεων, των μεταφορών και της αντιμετώπισης των μεταναστευτικών ροών, όπως μεταξύ άλλων ανέφερε λιτά το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών.
Πέρα από τα παραπάνω, υπογραμμίζει και συνδέεται με την επισημοποίηση του ενδιαφέροντος της αμερικανικής πολυεθνικής εταιρείας ενέργειας Chevron Corporation για τα δύο θαλάσσια οικόπεδα νότια της Κρήτης, τα οποία καλύπτουν μέρος της περιοχής που παρανόμως καθορίζει ως ΑΟΖ της Τουρκίας και της Λιβύης το ανυπόστατο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο του 2019.
Ως γνωστόν, η Αθήνα επιδιώκει τη μη κύρωση του τουρκο-λιβυκού μνημονίου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης, ενώ η Άγκυρα πασχίζει για το αντίθετο. Μέχρι στιγμής η Βεγγάζη δεν έχει προβεί στην επικύρωσή του και οι πληροφορίες από την Ανατολική Λιβύη φαίνεται να είναι καθησυχαστικές.
Διπλό παιχνίδι
Οι σχέσεις ανάμεσα στην Άγκυρα και τον Χαλίφα Χαφτάρ άρχισαν να καλλιεργούνται δειλά από το 2022 και πιο ουσιαστικά από το 2023, παρά την προηγούμενη ανοιχτή αντιπαράθεση λόγω της τουρκικής υποστήριξης στην κυβέρνηση της Τρίπολης. Τη διετία 2024-2025 ο Χαφτάρ άρχισε να διαφοροποιεί τη στάση του απέναντι στην Τουρκία, την οποία δεν θεωρούσε πλέον «εχθρική χώρα».
Αφού η Άγκυρα δεν συνιστούσε πλέον «κόκκινη γραμμή» για τον Χαφτάρ, οι δύο πλευρές άρχισαν να επισημοποιούν τη σύσφιξη των σχέσεών τους. Έτσι, στις 4 Απριλίου 2025, ο Σαντάμ Χαφτάρ, επικεφαλής των χερσαίων δυνάμεων του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) και γιος του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, επισκέφτηκε την Άγκυρα, όπου μεταξύ άλλων συμφωνήθηκε η προμήθεια τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών, η εκπαίδευση και ο εξοπλισμός του LNA.
Να σημειωθεί πως η επίσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε ύστερα από δημοσιεύματα που ανέφεραν ότι η αμερικανική εταιρεία πετρελαίου Chevron είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον της προς την ελληνική κυβέρνηση για έρευνες σε θαλάσσιες περιοχές νότια της Κρήτης, οι οποίες, σύμφωνα με το ανυπόστατο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, ανήκουν στη λιβυκή ΑΟΖ.
Είναι προφανές ότι από την πολυεπίπεδη στρατηγική προσέγγισης, η Άγκυρα, εκτός από την άσκηση επιρροής στην Ανατολική Λιβύη και την απομόνωση της Ελλάδας από τον άξονα στήριξης του Χαφτάρ, επιδίωκε και συνεχίζει να επιδιώκει την επικύρωση του ανυπόστατου τουρκο-λιβυκού μνημονίου του 2019 από τη Βουλή της Ανατολικής Λιβύης, η οποία είχε ήδη δημιουργήσει ειδική επιτροπή για την εξέταση της συμφωνίας.
Για χρόνια ο στρατάρχης της Βεγγάζης κρατάει ανοιχτό το ζήτημα της επικύρωσης του τουρκο-λιβυκού μνημονίου. Χωρίς να πει το «ναι» στην Άγκυρα, εμφανίζεται ως ο παίκτης που μπορεί να καθορίσει το μέλλον της λιβυκής ΑΟΖ. Σε αυτό το διπλωματικό παιχνίδι εντάσσεται και η πρόσφατη επίσκεψη του γιου του, Μπελκασέμ Χαφτάρ, στην Αθήνα. Το μήνυμα προς την ελληνική πλευρά είναι σαφές: «Δεν έχουμε επικυρώσει το μνημόνιο. Κρατάμε ανοιχτό το παράθυρο συνεργασίας».
Γιατί ο Χαφτάρ δεν επικύρωσε το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο;
Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα βρίσκεται σε τρεις άξονες:
● Διαπραγμάτευση με την Τουρκία: Κρατώντας το χαρτί της επικύρωσης, ο Χαφτάρ διαπραγματευόμενος με την Άγκυρα είχε τη δυνατότητα να απαιτεί ανταλλάγματα. Εδώ, θα πρέπει να τονίσουμε ότι, ακόμη κι αν ο Χαφτάρ είχε επικυρώσει το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, αυτό θα παρέμενε παράνομο και ανυπόστατο, καθότι αντιτίθεται στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS 1982). Απλώς η επικύρωση θα προσέφερε επιπλέον ερείσματα, με τα οποία η Άγκυρα θα υποστήριζε το εφεύρημα της τουρκο-λιβυκής ΑΟΖ.
● Συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες: Μια πιθανή επικύρωση θα έφερνε τον στρατάρχη της Βεγγάζης σε σύγκρουση με την Ουάσιγκτον, η οποία έχει ισχυρά ενεργειακά – και όχι μόνο – συμφέροντα στην περιοχή. Για παράδειγμα είναι βέβαιο ότι η συμμετοχή της Chevron Corporation στον διεθνή διαγωνισμό για τα οικόπεδα «Κρήτη 1» και «Κρήτη 2» έχει την υποστήριξη της κυβέρνησης Τραμπ.
● Διατάραξη της περιφερειακής ισορροπίας: Η στροφή προς την Άγκυρα θα προκαλούσε ρήγματα στις σχέσεις του Χαφτάρ με περιφερειακούς δρώντες, όπως το Κάιρο και η Αθήνα. Ο Πρόεδρος της Λιβύης Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι εργάζεται ενεργά για τον περιορισμό της τουρκικής επιρροής στη Λιβύη, την οποία αντιλαμβάνεται ως αντίπαλο που επιδιώκει να επεκτείνει το περιφερειακό του αποτύπωμα.
Η αιγυπτιακή ηγεσία δεν βλέπει θετικά τη σταδιακή αποδοχή των τουρκο-λιβυκών συμφωνιών, ιδίως για την ΑΟΖ και τη στρατιωτική συνεργασία. Ως εκ τούτου, έστειλε προειδοποιητικά μηνύματα στον Χαφτάρ ότι «μια μετατόπιση ισορροπίας προς την Άγκυρα μπορεί να επηρεάσει τη σημαντική στήριξη που λαμβάνει από το Κάιρο».
Εν τω μεταξύ, όπως αναφέρει η κυπριακή SigmaLive, το Κάιρο «αμφισβήτησε και απαξίωσε» το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, αφού από τις 21 Αυγούστου 2025 διεξάγει έρευνες με το πλοίο σεισμικών ερευνών «Ramform Hyperion», σε θαλάσσια περιοχή την οποία η Τρίπολη διεκδικεί με βάση το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο.
Οι διπλοί τουρκο-λιβυκοί χάρτες των θαλάσσιων οικοπέδων
Στις 25 Ιουνίου 2025, υπογράφηκε στην Κωνσταντινούπολη συμφωνία ανάμεσα στη Λιβυκή Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου (NOC) και την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) για έρευνες σε θαλάσσιες περιοχές, που βρίσκονται στα ανοιχτά της Λιβύης. Η εν λόγω τουρκο-λιβυκή συμφωνία αφορά τέσσερις θαλάσσιες περιοχές, οι οποίες βρίσκονται νοτίως της μέσης γραμμής Ελλάδας – Λιβύης. Δηλαδή, δεν επηρεάζουν την εν δυνάμει ελληνική ΑΟΖ. Παρ’ όλα αυτά, δημοσιεύθηκαν δύο χάρτες. Αυτός που περιλαμβάνει τα προαναφερθέντα τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα νότια της μέσης γραμμής, αλλά και άλλος ένας που απεικονίζει τη θαλάσσια περιοχή που προκύπτει από το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο.
Ο πρώτος χάρτης (νότια της μέσης γραμμής) εξυπηρετεί την επίσημη αιτιολόγηση της συμφωνίας Τουρκίας – Λιβύης. Εμφανίζει τις τέσσερις θαλάσσιες περιοχές που δεν επικαλύπτουν την εν δυνάμει ελληνική ΑΟΖ, ώστε η συμφωνία NOC – TPAO να εκλαμβάνεται ως «νόμιμη» διεθνώς.
Ο δεύτερος χάρτης ενσωματώνει τη μονομερή τουρκική θέση περί «θαλάσσιων ζωνών», αγνοώντας πλήρως την επήρεια της Κρήτης, της Καρπάθου και της Ρόδου. Συνεπώς, εξυπηρετεί την πάγια στρατηγική της Άγκυρας να περάσει το αφήγημα ότι η περιοχή αυτή «ανήκει» σε τουρκο-λιβυκή δικαιοδοσία.
Το χθεσινό ραντεβού
Όπως αναμενόταν, Chevron Corporation και Helleniq Energy προχώρησαν σε υποβολή προσφορών για την απόκτηση δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης στις προαναφερόμενες θαλάσσιες περιοχές, και μάλιστα ως κοινοπραξία, γεγονός που εξυπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο να ελληνικά συμφέροντα.
Ο διαγωνισμός ολοκληρώθηκε με την κατάθεση προσφορών χθες το απόγευμα, Τετάρτη 10 Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι προσφορές θα αποσφραγιστούν σήμερα, θα ακολουθήσει δίμηνη αξιολόγηση και μέχρι τα τέλη του 2025 θα πραγματοποιηθεί η κύρωση των συμβάσεων από την ελληνική Βουλή. Αν ευοδωθεί η όλη διαδικασία, τότε στις αρχές του επόμενου έτους θα ξεκινήσουν οι πρώτες έρευνες. Τα βασικά χρονοδιαγράμματα προβλέπουν τρία χρόνια δισδιάστατων σεισμικών ερευνών και τρία χρόνια για τις τρισδιάστατες έρευνες.
Από τη στιγμή που η Chevron ανακοοίνωσε θετική απάντηση για έρευνες νότια της Κρήτης, τα οφέλη για την Ελλάδα θα είναι πολλαπλά, τουλάχιστον σε γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Να υπογραμμίσουμε ότι στην όλη υπόθεση υπάρχει ένα ιδιαίτερα σημαντικό «κομβικό σημείο»: Οι δύο θαλάσσιες περιοχές «Κρήτη 1» και «Κρήτη 2» καλύπτουν μέρος της νομικά ανυπόστατης τουρκο-λιβυκής ΑΟΖ.
Με άλλα λόγια, η άρνηση του Χαφτάρ να επικυρώσει το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο και το έμπρακτο ενδιαφέρον της Chevron αναμένεται να δώσουν τη «χαριστική βολή» στις παράλογες αξιώσεις του Ερντογάν για τουρκο-λιβυκή ΑΟΖ νότια της Κρήτης. Άμεσα το μνημόνιο θα χάσει τη βαρύτητά του και η Άγκυρα δεν θα μπορεί να το χρησιμοποιήσει χωρίς να αντιπαρατεθεί στην Ουάσιγκτον.
Βέβαια, μετά τον διαγωνισμό ο Χαφτάρ θα πάψει να θεωρείται σημαντικός «παίκτης – κλειδί», καθότι θα έχει καεί το «ατού» που τον καθιστούσε απαραίτητο τόσο στην Άγκυρα όσο και στην Αθήνα. Αν η Chevron ξεκινήσει τις έρευνες νότια της Κρήτης, τότε δεν θα έχει μεγάλη σημασία αν ο Χαφτάρ αποφασίσει ετεροχρονισμένα να επικυρώσει το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, το οποίο συνιστά και τον κύριο μοχλό υποστήριξης του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Πιθανή αντίδραση της Άγκυρας
Σε κάθε περίπτωση, η «είσοδος» της Chevron Corporation θα θεωρηθεί από την Άγκυρα ως στρατηγική ήττα, διότι:
● Θα εδραιώσει de jure και de facto την ελληνική κυριαρχία στη θαλάσσια περιοχή βόρεια της μέσης γραμμής Ελλάδας – Λιβύης.
● Θα επιβεβαιώσει ότι η Ουάσιγκτον υποστηρίζει έμπρακτα τις θέσεις της Αθήνας.
● Θα αποδυναμώσει σχεδόν άμεσα το ανυπόστατο τουρκο-λιβυκό αφήγημα.
Επομένως, η Τουρκία αναμένεται να αντιδράσει μεταξύ άλλων με:
● Ενστάσεις στον ΟΗΕ για «παραβίαση του τουρκο-λιβυκού μνημονίου».
● Δηλώσεις του Ερντογάν περί «παραβίασης των δικαιωμάτων της Τουρκίας και της Λιβύης, από την Ελλάδα».
● Οχλήσεις προς την Ουάσιγκτον, προκειμένου η Chevron να απομακρυνθεί από τα θαλάσσια οικόπεδα.
● Αποστολή τουρκικών πολεμικών πλοίων στην περιοχή – και όχι μόνο – για «παρακολούθηση».
● Έναρξη σεισμικών ερευνών με το «Oruc Reis» ή άλλο ερευνητικό σκάφος νοτίως του Καστελόριζου ή άλλων θαλάσσιων περιοχών της εν δυνάμει ελληνικής ΑΟΖ.
● Πιέσεις προς την κυβέρνηση της Τρίπολης για την αποστολή διαμαρτυριών σε Αθήνα και ΟΗΕ.
● Εχθρική συμπεριφορά προς τον Χαφτάρ.
* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής ([email protected])
Διαβάστε επίσης:
Εξαφάνισαν το ενοχλητικό έργο του Banksy με τον δικαστή μέσα σε 48 ώρες
