Η πρόσδεση της Λιβύης στην Τουρκία και πώς ο Ερντογάν νιώθει «αφεντικό» στην ανατολική Μεσόγειο
Οι ισορροπίες στην ανατολική Μεσόγειο είναι υπό (θετική για την Τουρκία) διαμόρφωση, αν δεν έχουν ήδη ανατραπεί τα δεδομένα που άφηναν κάποια περιθώρια αντιδράσεων στην Αθήνα προκειμένου να διεκδικήσει / κατοχυρώσει / προωθήσει τις θέσεις και τα συμφέροντα της χώρας.
Μπορεί οι ειδήσεις να περιγράφουν μια διπλωματική «κοσμογονία» στην περιοχή αλλά τα ελληνικά ΜΜΕ (τα μεγάλα συστημικά ΜΜΕ) δεν τις αξιολογούν ώστε να επισημανθούν και να φτάσουν μέχρι το οπτικό πεδίο του μέσου τηλεθεατή / ακροατή / αναγνώστη. Τα συστημικά ΜΜΕ άλλωστε (μέσα στον ρόλο τους είναι) αποφεύγουν να ασχοληθούν με παταγώδεις αποτυχίες της κυβέρνησης, όπως η τρέχουσα διπλωματική καταστροφή στην ανατολική Μεσόγειο, για τη χώρα.
Ευκρινέστερη εικόνα μπορεί να αποκτήσει κανείς διαβάζοντας τους «ξένους» στην προκειμένη περίπτωση για τα όσα ανησυχητικά επισημαίνουν οι «φίλοι» και «σύμμαχοι» ισραηλινοί (εφημερίδα «Maariv») που κάνει λόγο για την τουρκική κυριαρχία στη Μεσόγειο η οποία θεμελιώνεται με την εδραίωση της τουρκικής παρουσίας στη (δυτική και ανατολική) Λιβύη.
Η τουρκο-λιβυκή επανασύνδεση
Η τουρκική ανάμειξη στη Λιβύη χρονολογείται από την εποχή της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας (1951) του βορειοαφρικανικού κράτους. Ωστόσο η ουσιαστική εμπλοκή της Άγκυρας στις δραματικές εξελίξεις στη Λιβύη ξεκινούν κατά τον εμφύλιο του 2011. Τότε η Άγκυρα πρόσφερε άμεσα πολυεπίπεδο στήριγμα στο κράτος – συνέχεια της Δυτικής Λιβύης. Από τότε μέχρι και τώρα η Άγκυρα διαρκώς αναβαθμίζει την παρουσία στη δυτική, αλλά τελευταία και στην ανατολική Λιβύη.
‘Όσο, λοιπόν, η ελληνική κυβέρνηση θεωρούσε ότι είχε «δεμένο» τον στρατάρχη (της ανατολικής Λιβύης) Haftar και «πουλούσε» εντυπώσεις για τη «σπουδαία γεωπολιτική θέση» της χώρας με στηρίγματα τις «άριστες» σχέσεις με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, η Άγκυρα μεθοδικά έριχνε τα «άγκιστρά» της στην ανατολική Λιβύη.
Από τα τέλη του 2024 και στους πρώτους μήνες του 2025 υλοποιήθηκαν οι παρακάτω κρίσιμες (τουρκικές) κινήσεις:
- Άνοιγμα προξενείου στην ανατολική Λιβύη και πλήρης ενεργοποίηση διπλωματικών επαφών με τον ηγέτη στρατάρχη Khalifa Haftar.
- Επίσημες επισκέψεις του Saddam (γιου του στρατάρχη) Haftar στην Άγκυρα τον Απρίλιο και στη διεθνή αμυντική έκθεση IDEF25 στην Κωνσταντινούπολη τον Ιούλιο.
- Συζητήσεις για επικύρωση (από την ανατολική Λιβύη) του τουρκολιβυκού θαλάσσιου μνημονίου (2019). Πρόκειται για το μνημόνιο που υπέγραψε η Τουρκία με τη δυτική Λιβύη και το οποίο ουσιαστικά εξαφανίζει τα δικαιώματα σε ΑΟΖ της Κρήτης και άλλων ελληνικών νησιών.
- Ενεργειακή συνεργασία μέσω των κρατικών (Τουρκίας – ανατολικής Λιβύης) πετρελαϊκών εταιρειών σε παράκτιες ζώνες.
- Έντονη παρουσία του τουρκικού πολεμικού ναυτικού στα νερά της ανατολικής Λιβύης.
- Εμβάθυνση της συνεργασίας των δύο πλευρών με συμφωνίες για συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών των δύο χωρών.
Κυριαρχία στην πράξη
Οι τουρκιές κινήσεις στη Λιβύη (ανατολική και δυτική) αποτελούν βασικές παραμέτρους της θεωρίας της Γαλάζιας Πατρίδας, που περιλαμβάνει κυριαρχία σε θαλάσσιες ζώνες και ενεργειακά δίκτυα. Η τουρκική παρουσία και στις δύο αντιμαχόμενες λιβυκές οντότητες εκ των πραγμάτων καθιστούν την Άγκυρα ρυθμιστή των εξελίξεων στην περιοχή καθώς μπορεί να συντονίσει τα δύο μέρη σε κινήσεις που ευνοούν την προώθηση των τουρκικών συμφερόντων. Με τον τρόπο αυτόν η Τουρκία αποδεικνύει (και) στην πράξη ότι είναι σε θέση να παίξει τον ρόλο της τοπικής υπερδύναμης.
Τι κάνουν Ελλάδα και Ε.Ε.;
Το ερώτημα είναι ρητορικό και η απάντηση μονολεκτική: Τίποτα, υπό την έννοια ότι οι όποιες κινήσεις έχουν υπάρξει δεν έχουν προσφέρει κανένα αποτέλεσμα και, τελικά, μοιάζουν περισσότερο με «μουρμούρες» διαμαρτυρίας στις οποίες κανείς δεν δίνει την παραμικρή σημασία. Ας δούμε, παρόλα αυτά, τις διπλωματικές κινήσεις Αθήνας και Βρυξελλών.
- Η Αθήνα καταγγέλλει τη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης (τουρκολιβυκό μνημόνιο) ως παράνομη.
- Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε πως «δεν θα υπάρξει ευρωπαϊκή συμφωνία για τη Λιβύη, χωρίς την ακύρωση του τουρκικού συμφώνου».
- Παράλληλα, έχει ενταθεί η προσπάθεια για έλεγχο των μεταναστευτικών ροών από (δυτική και ανατολική) Λιβύη με επέκταση απαγόρευσης παροχής ασύλου σε μετανάστες που προέρχονται από τη Λιβύη, πρόστιμα και αυστηρότερες ποινές στους διακινητές, ενίσχυση ναυτικών περιπολιών και εκπαίδευση της λιβυκής ακτοφυλακής στην Κρήτη.
- Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν αναγνωρίζει το τουρκολιβυκό μνημόνιο καθώς κινείται έξω από τις πρόνοιες της UNCLOS (Δίκαιο της Θάλασσας, που ωστόσο δεν έχει υπογράψει η Τουρκία).
- Η Τουρκία αντιμετωπίζεται (από κάποιους Ευρωπαίους αξιωματούχους) ως «παράγοντας αποσταθεροποίησης», με τον Μισέλ να έχει ενημερώσει τη δυτική Λιβύη ότι η συμφωνία (τουρκολιβυκό μνημόνιο) εμποδίζει οποιαδήποτε πολιτική λύση.
Είναι φανερό, ωστόσο, ότι η όποια ελληνική ή ευρωπαϊκή παρέμβαση στην περιοχή και τη δεδομένη τουρκική παρουσία και στις δύο οντότητες της Λιβύης εξαντλούνται στα λόγια. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα με τη (μη) πόντιση του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου – Ισραήλ. Παρά το γεγονός ότι η Ε.Ε. υποστηρίζει ξεκάθαρα ενεργειακά έργα, όπως το καλώδιο ηλεκτρικού ρεύματος Great Seas Interconnector, το έργο δεν έχει υλοποιηθεί καθώς η Τουρκία απέδειξε πως μπορεί να κάνει πράξη το δόγμα της: τίποτε στην περιοχή δεν μπορεί να γίνει ερήμην της Τουρκίας.
Συμπέρασμα: Η Τουρκία όχι μόνο διευρύνει τη διπλωματική και στρατιωτική της επιρροή στη Βεγγάζη αλλά αμφισβητεί πρακτικά τα συμφέροντα Ελλάδας και Κύπρου στην ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα και η Ε.Ε. αντιδρούν – κυρίως με διπλωματικά και θεσμικά μέσα. Με άλλα, απλούστερα λόγια, τόσο η Αθήνα όσο και οι Βρυξέλες συμπεριφέρονται όπως ακριβώς οι αδύναμοι: φωνάζουν και καταγγέλλουν σε αυτιά που αντιλαμβάνονται μόνο πράξεις / αποδείξεις ισχύος.
Διαβάστε επίσης:
