Κάθετος Ενεργειακός Διάδρομος: Αμερικανική σκηνοθεσία, ελληνική φιλοδοξία, ευρωπαϊκή αμφιβολία
Το Σαββατοκύριακο η Αθήνα φιλοξενεί ένα φόρουμ που προβάλλεται ως σταθμός – ορόσημο στον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης.
Στο τραπέζι θα βρεθούν υπουργοί Ενέργειας από την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία – πιθανώς και την Ουκρανία – με παρούσα τη νέα Αμερικανίδα πρέσβη Kimberly Guilfoyle και μία ισχυρή αμερικανική αποστολή. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι που αναφέρονται ως συμμετέχοντες είναι μεταξύ άλλων: Chris Wright, υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ, Doug Burgum, υπουργός Εσωτερικών των ΗΠΑ και επικεφαλής του National Energy Sovereignty Council και Michael Rigas, υφυπουργός Κρατικών Πόρων και Διαχείρισης.
Επισήμως, στόχος της συνάντησης είναι η επιβεβαίωση της προόδου του λεγόμενου Κάθετου Ενεργειακού Διαδρόμου (Vertical Gas Corridor) – ενός αγωγού – όνειρο που υποτίθεται θα ενώσει τον Νότο με τον Βορρά της Ευρώπης και θα μετατρέψει τη ΝΑ πλευρά της ηπείρου σε ενεργειακή ζώνη ασφαλείας.
Στην πράξη όμως, το φόρουμ φαίνεται να λειτουργεί περισσότερο ως πολιτικό σκηνικό επιβεβαίωσης παρά ως παρουσίαση ώριμων έργων. Οι δηλώσεις θα περιστραφούν γύρω από τη «συνεργασία», την «ενεργειακή απεξάρτηση» (από τη Ρωσία, προφανώς) και την «ευρωπαϊκή συνοχή». Οι φωτογραφίες θα γίνουν τίτλοι. Όμως πίσω από το σκηνικό της εικόνας κρύβεται το παλιό γνώριμο μοτίβο: η Ουάσιγκτον δεν αφήνει κανέναν αγωγό να περάσει χωρίς την υπογραφή της – ακόμη κι αν το έργο δεν έχει εξασφαλισμένα θεμέλια.
Οι ΗΠΑ μέσα σε κάθε σωλήνα
Το αμερικανικό ενδιαφέρον για τον Κάθετο Άξονα είναι στρατηγικό, όχι ενεργειακό. Οι ΗΠΑ δεν χρηματοδοτούν το έργο· το στηρίζουν πολιτικά για να αποτρέψουν τη ρωσική επιρροή, να προωθήσουν το δικό τους LNG και να παραμείνουν ρυθμιστής των ενεργειακών δρόμων της Ευρώπης.
Η νέα πρέσβης στην Αθήνα θα παρουσιάσει το φόρουμ ως απόδειξη του «κοινού οράματος», ενώ το ίδιο το όραμα ακουμπά σε ανισοβαρή πραγματικότητα: διαφορετικές ρυθμιστικές αρχές, ανισοβαρή κόστη, ασταθείς κυβερνήσεις και – κυρίως – μια αγορά που μειώνει την κατανάλωση αερίου.
Η Ελλάδα, φυσικά, επενδύει επικοινωνιακά. Προς τα έξω προβάλλει τη θέση της ως «ενεργειακή πύλη της Ευρώπης», προσδοκώντας κάτι περισσότερο από το μέγεθός της. Αλλά η αλήθεια είναι ότι η πραγματική ισχύς προς το παρόν δεν βρίσκεται στα έργα, αλλά στις ανακοινώσεις τους.
Πολιτική φιέστα και ρίσκο
Σε τέτοιες συναντήσεις, όπως αυτήν του ερχόμενου Σαββατοκύριακου, το θέμα δεν είναι οι αποφάσεις αλλά το show. Η επικοινωνιακή προβολή πολιτικών μηνυμάτων και στόχων.
Στην περίπτωση του Κάθετου Άξονα, όμως, το πραγματικό έργο απέχει από την υλοποίηση. Η οικονομική του βιωσιμότητα είναι αμφίβολη, οι τεχνικές του προδιαγραφές ασύμβατες, και η ζήτηση φυσικού αερίου στην Ευρώπη βαίνει μειούμενη.
Ταυτόχρονα, χώρες που εμπλέκονται στην αλυσίδα – Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία – έχουν μια σειρά από διαφωνίες που ξεκινούν από τα τέλη διέλευσης και φτάνουν μέχρι τους (γεω)πολιτικούς τους προσανατολισμούς.
Βασικές τεχνικές προϋποθέσεις (interconnection points, reverse-flow) δεν έχουν ακόμη επικυρωθεί. Και η Ε.Ε. δεν έχει αποφασίσει ακόμη αν θα εντάξει το έργο σε κάποιο χρηματοδοτικό πλαίσιο «flagship».
Η Ουάσιγκτον από την πλευρά της δεν ρίχνει χρήμα – ρίχνει επιρροή. Με δηλώσεις στήριξης, όχι με επενδύσεις τραπεζών. Και αυτή η διαφορά – λόγια έναντι κεφαλαίων – είναι το κρίσιμο σημείο που κάνει το σχέδιο περισσότερο διπλωματική εμφάνιση παρά ενεργειακή λειτουργία.
Γιατί να κρατάμε μικρό καλάθι
Ο Κάθετος Άξονας παρουσιάζεται ως «μεγάλο ευρωπαϊκό βήμα». Στην πραγματικότητα, είναι ένα πολιτικά χρήσιμο αλλά τεχνικά και οικονομικά ασταθές έργο.
Αν το συνοψίσουμε με ρεαλισμό:
- Δεν υπάρχει πραγματική αγορά: η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ευρώπη μειώνεται.
- Δεν υπάρχει χρηματοδότης: μόνο δηλώσεις υποστήριξης – όχι δεσμευτικές επενδύσεις.
- Δεν υπάρχει θεσμική εναρμόνιση: κάθε συμμετέχουσα χώρα έχει διαφορετικά ρυθμιστικά καθεστώτα.
- Δεν υπάρχει πολιτική σταθερότητα: κινητικές κυβερνήσεις, μεταβαλλόμενες προτεραιότητες.
- Δεν υπάρχει τεχνική συνέχεια: οι αγωγοί δεν έχουν πλήρη σύνδεση, το interconnection δεν λειτουργεί στην πλήρη του μορφή.
- Υπάρχει μόνο αφήγημα: και το αφήγημα συχνά χάνει θερμοκρασία πιο γρήγορα απ’ ό,τι η ελληνική προσδοκία.
Ενέργεια χωρίς καύσιμο
Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να επιδιώκει ρόλο διαμετακομιστή. Τα FSRU της Αλεξανδρούπολης και της Ρεβυθούσας μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή στρατηγική. Έχει όμως ανάγκη λιγότερο ενθουσιασμό και περισσότερη ψυχραιμία: το να «είσαι κόμβος» δεν σημαίνει τίποτα εάν δεν υπάρχει πραγματική ροή και οικονομικό όφελος από αυτήν.
Στο τέλος, ο Κάθετος Άξονας μπορεί να μείνει ως μια πολιτική ιδέα με ωραίο λογότυπο – ένα προϊόν διπλωματικής σκηνοθεσίας που εξυπηρετεί προσωρινά όλους: την Ελλάδα που επιθυμεί ρόλο, την Ευρώπη που θέλει αφήγημα και τις ΗΠΑ που επιδιώκουν επιρροή.
Διαβάστε επίσης:
