Μεταπολεμικά σχέδια για την Παλαιστίνη
Πολλές και σημαντικές οι εξελίξεις στα ισραηλινο-παλαιστινιακά εδάφη σε επιχειρησιακό, διπλωματικό και ανθρωπιστικό επίπεδο. Στα προάστια της πόλης της Γάζας συνεχίζονται οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, πριν από την έναρξη της μεγάλης κλίμακας επιχείρησης κατάληψής της, ενώ στη Δυτική Όχθη συνεχίζεται η επιχείρηση «Σιδηρούν Τείχος» κατά των ένοπλων Παλαιστινίων.
Η απουσία ισραηλινής απάντησης για εκεχειρία και η ταυτόχρονη κλιμάκωση των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων δεν αφήνει περιθώρια για μια άμεση συμφωνία, γεγονός που οδηγεί στην εκτίμηση ότι αναμένεται περαιτέρω επιδείνωση της ανθρωπιστικής κρίσης και γενικότερα αύξηση της συγκρουσιακής κατάστασης.
Στην παρούσα φάση ανησυχητική είναι τόσο η ανάπτυξη μεγάλης στρατιωτικής δύναμης της Αιγύπτου νότια της Λωρίδας της Γάζας όσο και οι προθέσεις των Ισραηλινών για προσάρτηση της Δυτικής Όχθης, αλλά και η επανεμφάνιση του σχεδίου Τραμπ – με περισσότερες λεπτομέρειες αυτή τη φορά – για τη μετατροπή της Γάζας σε «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής».
Πέραν αυτών, προκειμένου να αναχαιτιστεί το κίνημα για την αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους, η κυβέρνηση Τραμπ έλαβε απόφαση για την ανάκληση της βίζας του Παλαιστίνιου ηγέτη Μαχμούντ Αμπάς λίγες εβδομάδες πριν από την προγραμματισμένη συμμετοχή του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, η οποία ξεκινά την Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου.
Δεν απάντησε το Ισραήλ για εκεχειρία
Πριν από περίπου δύο εβδομάδες, η Χαμάς αποδέχτηκε τη νέα πρόταση για κατάπαυση του πυρός, η οποία περιλάμβανε μια αρχική εκεχειρία 60 ημερών και σταδιακές ανταλλαγές ομήρων με Παλαιστίνιους κρατούμενους. Μέχρι στιγμής ο Νετανιάχου δεν απάντησε, αλλά έδωσε οδηγίες για νέες διαπραγματεύσεις με στόχο την απελευθέρωση όλων των ομήρων και τον τερματισμό του πολέμου υπό συνθήκες αποδεκτές από το Ισραήλ. Σήμερα, όπως αναφέρει πρόσφατο δημοσίευμα του Reuters (30 Αυγούστου), οι όμηροι που κρατούνται από τη Χαμάς ανέρχονται σε 48, εκ των οποίων μόνο οι 20 είναι ζωντανοί.
Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των IDF στη Γάζα
Στις αρχές Μαΐου του 2025, ο ισραηλινός στρατός ξεκίνησε την επιχείρηση «Άρματα του Γεδεών» και μέχρι σήμερα έχει καταλάβει και ελέγχει περισσότερο από το 75% της Λωρίδας της Γάζας.
Στην παρούσα φάση έχει προγραμματισθεί η διεξαγωγή της επιχείρησης «Άρματα του Γεδεών ΙΙ», για την πλήρη ανάληψη του ελέγχου ολόκληρης της Λωρίδας, ξεκινώντας από την πόλη της Γάζας, όπου ο ισραηλινός στρατός αναπτύσσεται σταδιακά και τις τελευταίες τρεις εβδομάδες έχει κλιμακώσει τις επιχειρήσεις του.
Αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης είναι η πλήρης εξουδετέρωση της Χαμάς και η απελευθέρωση των ομήρων, αφού προηγουμένως εκκενωθεί και καταληφθεί η πόλη της Γάζας. Σύμφωνα με το σχέδιο, οι άμαχοι Παλαιστίνιοι, που εδώ και μέρες συνεχίζουν να εγκαταλείπουν την πόλη της Γάζας, κατευθύνονται νότια του χειμάρρου Γουάντι (βρίσκεται περίπου οκτώ χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Γάζας και χωρίζει τη Λωρίδα σε βορρά και νότο).
Πριν από την επίσημη έναρξη της προγραμματισμένης μεγάλης κλίμακας επιχείρησης, που υπολογίζεται σε μερικές εβδομάδες, οι IDF ξεκίνησαν τη διεξαγωγή εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στην πόλη της Γάζας, όπου κατοικούν περίπου 800.000 έως 1.000.000 Παλαιστίνιοι. Συνολικά η πλήρης ανάπτυξη των IDF κατά τη διάρκεια της επιχείρησης θα περιλαμβάνει πέντε μεραρχίες: 36η, 162η, 98η, 99η και 143η, καθώς και 130.000 εφέδρους.
Γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για μια γιγαντιαία εκκαθαριστική επιχείρηση, η οποία το μόνο σίγουρο είναι ότι θα προκαλέσει περαιτέρω επιδείνωση της ανθρωπιστικής κρίσης και μεγάλο αριθμό ανθρώπινων απωλειών, εκατέρωθεν. Ήδη από την έναρξη του πολέμου Ισραήλ – Χαμάς έχουν χάσει τη ζωή τους τουλάχιστον 63.459 Παλαιστίνιοι και έχουν τραυματιστεί περισσότεροι από 160.256.
Επιδρομές και πιθανή προσάρτηση της Δυτικής Όχθης;
Συγκρουσιακή είναι η κατάσταση και στη Δυτική Όχθη, όπου εντάθηκαν οι επιδρομές των IDF κατά Παλαιστίνιων μαχητών στις πόλεις Βηθλεέμ, Χεβρώνα, Ναμπλούς, Ραμάλα και στο στρατόπεδο προσφύγων Φάουαρ νότια της Χεβρώνας, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Σιδερένιο Τείχος» που ξεκίνησε στις 21 Ιανουαρίου του 2025.
Εν τω μεταξύ, η «Haaretz» ανέφερε πρόσφατα ότι ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Γκίντεον Σάαρ ενημέρωσε τον Αμερικανό ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο ότι η ισραηλινή κυβέρνηση συζητά την προσάρτηση της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης. Αν πράγματι σχεδιάζεται η υλοποίηση μιας τέτοιας απόφασης, τότε πρόκειται για μια πολύ σοβαρή εξέλιξη, η οποία αφενός παρακάμπτει πλήρως την προοπτική των δύο κρατών, αφετέρου ενσωματώνει de jure ό,τι μέχρι σήμερα εφαρμοζόταν de facto με την εποικιστική πολιτική.
Εσωτερικά, αυτό το σενάριο ικανοποιεί την ακροδεξιά βάση της κυβέρνησης Νετανιάχου και ασκεί πίεση στην αντιπολίτευση, ώστε να μην φανεί «λιγότερο πατριωτική».
Το γεγονός ότι το «μήνυμα» μεταφέρθηκε πρώτα στον Μάρκο Ρούμπιο καταδεικνύει ότι το Ισραήλ δοκιμάζει πρώτα τις αντοχές της Ουάσιγκτον, πριν λάβει τελικές αποφάσεις. Αν η αμερικανική κυβέρνηση δεν αντιδράσει έντονα, τότε το Τελ Αβίβ θα το θεωρήσει «πράσινο φως» για περαιτέρω κλιμάκωση. Βέβαια, η διεθνής κοινότητα αναμένεται να καταδικάσει αυτήν την απόφαση, αν τελικά ληφθεί, αλλά χωρίς ουσιαστικά εργαλεία επιβολής κυρώσεων, κάτι που το Ισραήλ γνωρίζει πολύ καλά.
Ανάπτυξη αιγυπτιακών δυνάμεων
Η Αίγυπτος έχει αναπτύξει περίπου 40.000 στρατιώτες και τεθωρακισμένα στη βόρεια περιοχή του Σινά και κοντά στα νότια σύνορα της Γάζας. Αυτές οι κινήσεις καταδεικνύουν ότι το Κάιρο ανησυχεί πως η σχεδιαζόμενη στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ «Άρματα του Γεδεών ΙΙ», που αναμένεται να εκτοπίσει περίπου ένα εκατομμύριο Παλαιστίνιους στο νότιο τμήμα της Λωρίδας, αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα εισροής προσφύγων στο Σινά.
Σύμφωνα με την εφημερίδα «The New Arab», μια ξαφνική εισροή Παλαιστινίων στη χερσόνησο του Σινά αποτελεί «κόκκινη γραμμή» για την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Αλλά και το Ινστιτούτο New Lines σημειώνει πως η ηγεσία της Αιγύπτου «ανησυχεί βαθιά» ότι οι ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα θα μπορούσαν να προκαλέσουν τη φυγή μεγάλου αριθμού Παλαιστινίων προς το Σινά.
Αυτό το πιθανό σενάριο θα διακινδύνευε βίαιες συγκρούσεις μεταξύ των αιγυπτιακών δυνάμεων ασφαλείας και των Παλαιστινίων που θα προσπαθούσαν να περάσουν στην Αίγυπτο, γεγονός που με τη σειρά του θα πυροδοτούσε εγχώριες αντιδράσεις από τον φιλοπαλαιστινιακό πληθυσμό της Αιγύπτου και θα προκαλούσε σίγουρα «μεγάλο πονοκέφαλο» στον Αιγύπτιο Πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι.
Αποτυχία της επιχείρησης «Άρματα του Γεδεών»
Πρόσφατο δημοσίευμα των «Israel Times» αναφέρει πως ένα απόρρητο έγγραφο, το οποίο διανεμήθηκε την περασμένη εβδομάδα από το Κέντρο Επιχειρησιακών Πληροφοριών των ισραηλινών χερσαίων δυνάμεων, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η επιχείρηση «Άρματα του Γεδεών», που ξεκίνησε εναντίον της Χαμάς τον Μάιο, δεν πέτυχε τους βασικούς της στόχους. Συγκεκριμένα, η μεγάλης κλίμακας επιχείρηση δεν πέτυχε ούτε την εξουδετέρωση της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς, αλλά ούτε και την απελευθέρωση των ομήρων.
Το έγγραφο μεταξύ άλλων κατηγορεί τον ισραηλινό στρατό ότι ενήργησε «αντίθετα με το στρατιωτικό του δόγμα», παρέχοντας στον εχθρό πόρους μέσω της ανθρωπιστικής βοήθειας, ενώ αντίθετα η Χαμάς κατάφερε να επιβιώσει. Επιπρόσθετα κάνει λόγο για την «ανικανότητα» στον σχεδιασμό και τη διανομή της ανθρωπιστικής βοήθειας, η οποία επέτρεψε στην τρομοκρατική ομάδα (Χαμάς) να εξαπολύσει με επιτυχία μια ψεύτικη εκστρατεία λιμοκτονίας.
Η επιχείρηση «Άρματα του Γεδεών» συνιστά ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας σύγχρονης ασύμμετρης σύγκρουσης, κατά την οποία μια συμβατική στρατιωτική δύναμη αποτυγχάνει να εξουδετερώσει μια έμπειρη ένοπλη οργάνωση, λόγω πολιτικών περιορισμών, ανθρωπιστικών παραμέτρων και επικοινωνιακού πολέμου. Μέσω του εν λόγω εγγράφου, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις αναγνωρίζουν ότι η στρατιωτική ισχύς από μόνη της δεν επαρκεί για την εξουδετέρωση της Χαμάς.
Ανθρωπιστική βοήθεια μετ’ εμποδίων
Μια έκθεση, που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο από το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Πείνας (IPC), ανέφερε ότι περίπου 514.000 Παλαιστίνιοι – σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Γάζας – αντιμετωπίζουν συνθήκες λιμού στην πόλη της Γάζας και τις γύρω περιοχές. Το Ισραήλ απέρριψε τα ευρήματα του IPC ως ψευδή και μεροληπτικά, υποστηρίζοντας ότι η έρευνά του βασίστηκε σε δεδομένα που παρείχε σε μεγάλο βαθμό η Χαμάς.
Σήμερα, η επιβίωση του άμαχου πληθυσμού της Γάζας εξαρτάται εξ ολοκλήρου από την ανθρωπιστική βοήθεια. Όπως μεταξύ άλλων αναφέρει η δρ Τάμι Κάνερ, ερευνήτρια του Ινστιτούτου Μελετών Εθνικής Ασφάλειας (INSS), η πείνα, που αποτυπώνεται αδρά στα πρόσωπα των αμάχων, άρχισε να επιδεινώνεται σημαντικά από τα τέλη Ιουλίου. Οι ρίζες αυτής της κρίσης βρίσκονται λιγότερο στην έλλειψη βοήθειας και περισσότερο σε ζητήματα πολιτικού ελέγχου, στο αυξανόμενο χάος, στις αποτυχίες διανομής και στη συμπεριφορά διαφόρων παραγόντων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της COGAT (Συντονιστής των Κυβερνητικών Δραστηριοτήτων στα Εδάφη, που ανήκει στο ισραηλινό υπουργείο Άμυνας), από τον Ιανουάριο έως τα τέλη Ιουλίου 2025 εισήλθαν συνολικά στη Γάζα 33.882 φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια. Από αυτά, τα 23.871 φορτηγά μετέφεραν σχεδόν μισό εκατομμύριο τόνους τροφίμων, αρκετά για να καλύψουν τις διατροφικές ανάγκες ολόκληρου του πληθυσμού της Γάζας.
Παρόλα αυτά, η ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα είναι πραγματική και επιδεινώνεται. Η βασική πρόκληση είναι η ικανότητα πρόσβασης των Παλαιστίνιων στη βοήθεια και όχι η ποσότητά της. Αυτή η πρόσβαση υπονομεύεται από μια σειρά προβλημάτων εντός των κέντρων διανομής, όπως λεηλασίες και εκτροπή φορτηγών από τη Χαμάς, από τοπικές φατρίες, από εγκληματικές συμμορίες, από ένοπλες πολιτοφυλακές, καθώς και από κερδοσκόπους εμπόρους.
Ενώ η ροή της ανθρωπιστικής βοήθειας συνεχίζεται, εντούτοις η διανομή της δεν ολοκληρώνεται, αφήνοντας μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της Γάζας σε οξεία πείνα. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να δημιουργηθούν τοπικοί «θύλακοι πείνας», κυρίως στο βόρειο τμήμα της Λωρίδας και σε περιοχές που επηρεάζονται από τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις.
Η «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής»
Πρόσφατο δημοσίευμα της «Washington Post» κάνει λόγο για ένα μεταπολεμικό σχέδιο της κυβέρνησης Τραμπ, το οποίο μεταξύ άλλων προβλέπει μετεγκατάσταση του παλαιστινιακού πληθυσμού και ανοικοδόμηση της Λωρίδας της Γάζας, προκειμένου να μετατραπεί σε τουριστικό θέρετρο.
Σύμφωνα με ένα ενημερωτικό δελτίο 38 σελίδων, ο πληθυσμός των δύο εκατομμυρίων της Γάζας θα μεταφερόταν προσωρινά σε άλλη χώρα ή σε περιοχές εντός της επικράτειας, κατά τη διάρκεια της ανοικοδόμησης. Σε όποιον Παλαιστίνιο κατέχει γη θα προσφερθεί ένα «ψηφιακό κουπόνι» σε αντάλλαγμα για τα δικαιώματα της περιουσίας του. Επίσης, σε κάθε Παλαιστίνιο που θα φύγει οικειοθελώς θα δοθούν 5.000 δολάρια σε μετρητά, επιδοτήσεις για την κάλυψη ενοικίου τεσσάρων ετών, καθώς και παροχές για τρόφιμα ενός έτους.
Το εν λόγω σχέδιο ονομάζεται Gaza Reconstitution, Economic Acceleration and Transformation Trust ή GREAT Trust και αναπτύχθηκε από το GHF (Ίδρυμα Ανθρωπιστικής Βοήθειας για τη Γάζα), που συντονίζει μαζί με τον ισραηλινό στρατό τη μεταφορά και τη διανομή της επισιτιστικής βοήθειας στη Γάζα. Στις αρχές Αυγούστου, ο ΟΗΕ δήλωσε ότι περισσότεροι από 1.000 άμαχοι Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί προσπαθώντας να λάβουν βοήθεια στη Γάζα, από τότε που άρχισε να λειτουργεί το GHF (Μάιος του 2025), οι περισσότεροι από τους οποίους πυροβολήθηκαν από ισραηλινές δυνάμεις που επιχειρούσαν κοντά σε εγκαταστάσεις του GHF.
Ο Λευκός Οίκος και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν απάντησαν αμέσως σε αίτημα για σχολιασμό, αλλά το σχέδιο για την ανοικοδόμηση της Γάζας φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με προηγούμενα σχόλια που έκανε ο Τραμπ. Συγκεκριμένα, στις 4 Φεβρουαρίου, ο Αμερικανός Πρόεδρος είχε δηλώσει για πρώτη φορά δημόσια ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να «αναλάβουν» τον θύλακα που μαστίζεται από τον πόλεμο και να τον ανοικοδομήσουν ως τη «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής» αφού μεταφέρουν αλλού τον παλαιστινιακό πληθυσμό.
Η προσφορά χρημάτων και λοιπών παροχών παρουσιάζεται ως «οικειοθελής» επιλογή, αλλά σε συνθήκες πολέμου μοιάζει με εξαναγκασμό. Το γεγονός αυτό εγείρει ανησυχίες για de facto εθνοκάθαρση, μέσω οικονομικών κινήτρων και στρατιωτικής πίεσης, η οποία είναι πιθανόν να συνδέεται με τη διεξαγωγή της επιχείρησης «Άρματα του Γεδεών ΙΙ» και οδήγησε τον Σίσι να αναπτύξει 40.000 Αιγύπτιους στρατιώτες νότια της Λωρίδας της Γάζας.
Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο, που προφανώς θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, χαρακτηρίζεται ως μη εφαρμόσιμο κυρίως για λόγους ασφαλείας αλλά και οικονομικούς. Η εφαρμογή του θα απαιτούσε συνεχή στρατιωτική παρουσία και τεράστιους πόρους.
* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής ([email protected])
Διαβάστε επίσης:
Νέα σύνοδος των «προθύμων» την Πέμπτη για την Ουκρανία και επικοινωνία με Τραμπ αμέσως μετά
