Νέα μελέτη για τη δημογραφική κρίση: Η μέση ηλικία από 20 έτη το 1970 θα φτάσει τα 36 έτη το 2050
Εντυπωσιακή είναι η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στον τομέα της Ιατρικής τον τελευταίο μισό αιώνα, με αποτέλεσμα να έχει αυξηθεί σημαντικά το προσδόκιμο της ζωής και να έχει μειωθεί θεαματικά το ποσοστό της παιδικής θνησιμότητας στον δυτικό κόσμο. Ωστόσο, παρά την θεαματική εξέλιξη στο χώρο της υγείας, η γήρανση του πληθυσμού αναδεικνύεται σαφώς ως μια από τις σημαντικότερες απειλές για τα συστήματα υγείας των κρατών.
Σύμφωνα με τη δημοσίευση των Chang και συνεργατών στο Lancet τον Αύγουστο του 2025, η ζωή των ανθρώπων έγινε μακρύτερη και ποιοτικότερη. Το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε από τα 56 στα 73 έτη, ενώ η παιδική θνησιμότητα μειώθηκε χάρη σε εμβολιασμούς, θεραπείες και καλύτερη διατροφή καθώς και εξαιτίας της προόδου της ιατρικής επιστήμης και των δημόσιων πολιτικών υγείας.
Ωστόσο, πίσω από αυτά τα ενθαρρυντικά στοιχεία, διαγράφεται μια νέα και αναπόφευκτη πρόκληση: η γήρανση του πληθυσμού. Το 1970, η μέση ηλικία στον κόσμο ήταν 20 έτη· το 2019 είχε φτάσει τα 29 και μέχρι το 2050 αναμένεται να ανέβει στα 36. Ταυτόχρονα, η μέση ηλικία θανάτου αυξήθηκε από τα 69 στα 76 χρόνια και προβλέπεται να αγγίξει τα 82 μέχρι τ0 2050, δηλαδη σε μολις σε 25 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα ζουν περισσότερα χρόνια, αλλά και ότι οι κοινωνίες θα κληθούν να διαχειριστούν το βάρος των χρόνιων παθήσεων, από τις καρδιοπάθειες μέχρι τον διαβήτη και από τους καρκίνους μέχρι την άνοια.
Η καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Παθολόγος (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η Βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου συνοψίζουν τα κυριότερα σημεία της δημοσίευσης.
Μια από τις πιο εντυπωσιακές διαπιστώσεις των επιστημονικών αναλύσεων είναι ότι ο παγκόσμιος δείκτης αδρών θανάτων (δηλαδή ο συνολικός αριθμός θανάτων ανά χίλια άτομα) έφτασε στο χαμηλότερο σημείο του στην ιστορία το 2019.
Από εκεί και μετά, όμως, τα δεδομένα αλλάζουν: η γήρανση του πληθυσμού οδηγεί σε σταδιακή αύξηση αυτού του δείκτη. Με άλλα λόγια, δεν είναι ότι ξαφνικά οι άνθρωποι πεθαίνουν νωρίτερα· απλώς η αύξηση των ηλικιωμένων στον συνολικό πληθυσμό θα αυξήσει τους απόλυτους αριθμούς θανάτων.
Η κατάσταση διαφέρει από χώρα σε χώρα
Η εικόνα δεν είναι ίδια σε όλες τις περιοχές του πλανήτη. Σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία οι βελτιώσεις συνεχίστηκαν με γοργούς ρυθμούς τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Στην Υποσαχάρια Αφρική, τα κέρδη της δημόσιας υγείας υπήρξαν επίσης εμφανή, ιδιαίτερα στη μείωση της παιδικής θνησιμότητας και στη μάχη κατά του HIV/AIDS.
Αντίθετα, στις Ηνωμένες Πολιτείες καταγράφηκε μια ανησυχητική τάση: οι θάνατοι σε μεσήλικες (15–49 και 50–69 ετών) όχι μόνο δεν μειώθηκαν, αλλά αυξήθηκαν. Παράγοντες όπως οι υπερδοσολογίες οπιοειδών, οι αυτοκτονίες και οι χρόνιες ασθένειες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής (παχυσαρκία) φαίνεται να ανατρέπουν την εικόνα της προόδου.
Οι ασθένειες
Ένα άλλο στοιχείο που ξεχωρίζει είναι η μεταβολή στις αιτίες θανάτου. Οι λεγόμενες «παραδοσιακές» ασθένειες –λοιμώξεις, παιδικά νοσήματα, επιπλοκές εγκυμοσύνης– έχουν υποχωρήσει εντυπωσιακά. Ο θάνατος από ιλαρά, φυματίωση ή επιπλοκές της γέννας είναι πολύ σπανιότερος απ’ ό,τι στο παρελθόν. Στη θέση τους, όμως, κυριαρχούν πλέον τα μη μεταδοτικά νοσήματα, όπως τα καρδιαγγειακά, τα εγκεφαλικά επεισόδια, οι κακοήθειες που σχετίζονται με το κάπνισμα και, πάνω απ’ όλα, ο σακχαρώδης διαβήτης. Ενώ σχεδόν όλες οι άλλες αιτίες θανάτου ακολουθούν πτωτική πορεία, ο διαβήτης αυξάνει σταθερά σε όλες τις περιοχές, με ιδιαίτερη ένταση στην Ινδία και την κεντρική και ανατολική Ευρώπη.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για τις κοινωνίες μας;
-Πρώτον, ότι υπάρχει λόγος αισιοδοξίας: οι τεράστιες μειώσεις στη θνησιμότητα δείχνουν πως οι επενδύσεις στην υγεία αποδίδουν.
-Δεύτερον, ότι η δημογραφική αλλαγή είναι αναπόφευκτη και θα φέρει μεγάλες πιέσεις. Μέχρι το 2050, σχεδόν το 70% των θανάτων θα αφορά ανθρώπους άνω των 70 ετών. Αυτό μεταφράζεται σε αυξημένο κόστος για τα συστήματα υγείας, αλλά και σε μεγαλύτερη ανάγκη για φροντίδα μακράς διάρκειας.
-Τρίτον, ότι απαιτείται στόχευση: οι κυβερνήσεις και τα συστήματα υγείας πρέπει να εστιάσουν σε συγκεκριμένες παθήσεις που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος της ανισότητας στη ζωή και στην υγεία. Η καταπολέμηση των καρδιοπαθειών, του καρκίνου και κυρίως του σακχαρώδη διαβήτη είναι ίσως το πιο κρίσιμο στοίχημα των επόμενων δεκαετιών.
Μέγα πρόβλημα η μείωση των γεννήσεων
Μέσα σε όλα αυτά, οι κοινωνίες θα πρέπει να βρουν τρόπους να ισορροπήσουν. Η μείωση των γεννήσεων σημαίνει ότι οι νεότερες γενιές θα είναι λιγότερες, άρα και οι εργαζόμενοι που θα συνεισφέρουν στα δημόσια ταμεία. Την ίδια στιγμή, ο αριθμός των ηλικιωμένων που θα χρειάζονται συντάξεις και υπηρεσίες υγείας θα αυξάνεται.
Το δημογραφικό αυτό «ψαλίδι» μπορεί να απειλήσει την κοινωνική συνοχή αν δεν ληφθούν μέτρα έγκαιρα. Συνοψίζοντας, σύμφωνα με αυτό το πολύ πρόσφατο άρθρο στο Lancet, το ταξίδι της παγκόσμιας υγείας από το 1970 έως το 2050 είναι μια ιστορία εντυπωσιακής προόδου αλλά και δύσκολων διλημμάτων. Η ιστορία της υγείας ως το 2050 δεν θα γραφτεί μόνο από τα νοσοκομεία και τα εμβόλια, αλλά και από τις πολιτικές αποφάσεις, τις κοινωνικές αλλαγές και τις προσωπικές μας επιλογές.
Διαβάστε επίσης:
ΕΟΦ: Ανακαλείται φάρμακο για τις ουρολοιμώξεις λόγω συνταγογράφησης
ΕΝΙΘ: «Ψέματα και δημιουργικές προσθέσεις τα στοιχεία του υπουργείου Υγείας για το ΕΣΥ»
