Ο Τραμπ, μακροχρόνια ασταθής στη διεθνή σκηνή, φτάνει σε νέο επίπεδο – Μπορεί να «χτίσει» πάνω στις διπλωματικές νίκες που έχει πετύχει;
Εννέα μήνες μετά την έναρξη της θητείας του, η προσέγγιση του προέδρου Τραμπ προς συμμάχους, αντιπάλους και ανταγωνιστές ανά τον κόσμο αποδεικνύεται ένα παράξενο μείγμα επιτυχιών και ολοένα συχνότερων, απρόβλεπτων εκρήξεων – είτε πρόκειται για τον Καναδά, είτε για την Κίνα, τη Βενεζουέλα, τη Μέση Ανατολή ή τον πόλεμο για τον έλεγχο της Ουκρανίας.
Αναμφισβήτητα, ο κ. Τραμπ έχει απολαύσει ορισμένες ουσιαστικές νίκες στην εξωτερική πολιτική της δεύτερης θητείας του. Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι βρίσκονται πλέον σε τροχιά να δαπανούν πολύ περισσότερα για την άμυνά τους απ’ ό,τι φαντάζονταν πριν από έναν χρόνο – κάτι που πολλοί πρόεδροι απαιτούσαν, αλλά ο κ. Τραμπ το επέβαλε.
Όπως αναφέρει οι New York Times, έχει παρέμβει για να βοηθήσει στην αποκλιμάκωση διαφόρων μακροχρόνιων περιφερειακών συγκρούσεων, ακόμη κι αν κάποιες από τις δηλωμένες επιτυχίες του αποδειχθούν προσωρινές. Το μεγαλύτερο επίτευγμά του μέχρι στιγμής -η απελευθέρωση των 20 ζωντανών ομήρων που κρατούσε η Χαμάς και η εύθραυστη εκεχειρία στη Γάζα- απαίτησε αποφασιστικό και επιδέξιο χειρισμό του απρόθυμου ισραηλινού ομολόγου του.
Αλλά όσοι περίμεναν ότι ο κ. Τραμπ θα εξελισσόταν σε έναν παγκόσμιο ηγέτη του διαμετρήματος που επιζητούσαν να αφήσουν ως κληρονομιά οι περισσότεροι προκάτοχοί του, έχουν απογοητευτεί πικρά.
Ποτέ δεν ήταν γνωστός για τη συνέπειά του ή την ευγένειά του, και ο κ. Τραμπ έχει γίνει ακόμη πιο απρόβλεπτος στη διαχείριση της εξωτερικής πολιτικής – κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα καθώς ξεκινά περιοδεία στην Ασία για να αντιμετωπίσει μια επιθετική Κίνα και συμμάχους που δεν ξέρουν τι θέλει ούτε πώς να τον χειριστούν.
«Ο πρόεδρος έχει μια ενστικτώδη αίσθηση για τα αδύνατα σημεία και τα σημεία πίεσης των χωρών», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Φοντέιν, διευθύνων σύμβουλος του Κέντρου για μια Νέα Αμερικανική Ασφάλεια και πρώην σύμβουλος του γερουσιαστή Τζον Μακέιν. «Αυτό μερικές φορές δημιουργεί μοχλούς πίεσης που χρησιμοποιεί παραγωγικά, όπως είδαμε στην Ευρώπη, στη Γάζα και στο πλήγμα κατά του Ιράν. Αλλά έχει και μειονεκτήματα».
Τραμπ, ο… απρόβλεπτος
Λίγο μετά από μια εποικοδομητική συνάντηση με τον πρωθυπουργό του Καναδά, Μαρκ Κάρνεϊ, ο κ. Τραμπ διέκοψε τις εμπορικές συνομιλίες την Παρασκευή επειδή δεν του άρεσε μια καναδική τηλεοπτική διαφήμιση που περιείχε την αυθεντική φωνή του προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν από ραδιοφωνική ομιλία 38 ετών, η οποία προειδοποιούσε για το μακροπρόθεσμο κόστος των δασμών. Το Σάββατο προχώρησε ακόμα περισσότερο, επιβάλλοντας πρόσθετους δασμούς 10% στα καναδικά προϊόντα – μια κίνηση που θα μπορούσε να κοστίσει δισεκατομμύρια στους αμερικανούς καταναλωτές, απλώς επειδή ήταν δυσαρεστημένος με τη διαφήμιση, την οποία δημιούργησε η κυβέρνηση του Οντάριο.
Αντέδρασε με οργή, απειλές και νέους, εξωφρενικά υψηλούς δασμούς όταν η Κίνα ανακοίνωσε περιορισμούς στην πρόσβαση των ΗΠΑ σε σπάνιες γαίες, αλλά στη συνέχεια χαμήλωσε τους τόνους πηγαίνοντας στη Μαλαισία, λέγοντας στους δημοσιογράφους στο Air Force One ότι και ο ίδιος και ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ θα έπρεπε να κάνουν υποχωρήσεις για να επιτευχθεί εμπορική συμφωνία. Την Κυριακή, οι διαπραγματευτές του ανακοίνωσαν πρόοδο.
Μετά την προεκλογική του δέσμευση να αποφύγει ξένες εμπλοκές, ο Τραμπ έστειλε σχεδόν έναν ολόκληρο στόλο στην Καραϊβική για να ασκήσει πίεση στη Βενεζουέλα και, όπως φαίνεται, να επιδιώξει την απομάκρυνση του προέδρου Νικολάς Μαδούρο. Συνεχίζει να αυξάνει τη στρατιωτική ένταση, στέλνοντας πρόσφατα ένα αεροπλανοφόρο στην περιοχή και πλήττοντας τουλάχιστον δέκα σκάφη που, όπως ισχυρίστηκε χωρίς να παρουσιάσει αποδείξεις, μετέφεραν ναρκωτικά. Οι περισσότεροι νομικοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι συνοπτικές εκτελέσεις αμάχων -τουλάχιστον 43 έχουν σκοτωθεί- δεν έχουν νομική βάση, αλλά ο κ. Τραμπ αρνείται να δώσει στο Κογκρέσο ή στο κοινό μια σαφή δήλωση για τον σκοπό του.
Και έχει αλλάξει τόσο απότομα στάση στο ζήτημα της Ουκρανίας, ώστε ευρωπαίοι αξιωματούχοι αναγκάζονται επανειλημμένα να τρέχουν στην Ουάσιγκτον για να κατανοήσουν αν ο κ. Τραμπ στηρίζει τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν ή την Ουκρανία.
«Αν η διαπραγματευτική σου θέση είναι “θα κάνουμε ό,τι λειτουργεί”, φυσικά και θα σε χειριστούν, θα σε μπερδέψουν», είπε η Σελέστ Γουόλαντερ, ειδική στη Ρωσία που υπηρέτησε ως υφυπουργός Άμυνας για διεθνή ασφάλεια μέχρι τον Ιανουάριο. «Αυτό συμβαίνει όταν δεν έχεις σταθερές αρχές σε διαπραγματεύσεις υψηλού ρίσκου. Καταλήγεις σε έναν συνεχή κύκλο παράξενων, μεταβαλλόμενων θέσεων».
Περισσότερο από εννέα μήνες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του, το μόνο προβλέψιμο στοιχείο στη διαχείριση των διεθνών υποθέσεων από τον κ. Τραμπ είναι ότι θα είναι απρόβλεπτη – ένα μείγμα ενστίκτου, μνησικακίας και εγωισμού. Και υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία ότι οι εκρήξεις, οι στροφές και οι ανατροπές του είναι στρατηγικά μελετημένες, όπως ισχυρίζονται οι υποστηρικτές του· αντίθετα, φαίνονται προϊόντα παρορμητισμού, διάθεσης και συγκυριών.
Σε κάθε περίπτωση, οι ξένοι ηγέτες και οι πρέσβεις γνωρίζουν ότι πρέπει να παραμένουν διαρκώς επιφυλακτικοί – όπως είπε πρόσφατα ένας διπλωμάτης, μπαίνει στο Οβάλ Γραφείο με τη σύνεση που θα χρειαζόταν αν υπήρχαν ράβδοι δυναμίτη κάτω από τα μαξιλάρια του καναπέ.
Καθώς ετοιμάζεται να συναντήσει τον νέο ιάπωνα ηγέτη και τον κ. Σι – και αφού απηύθυνε μια παράξενη, δημόσια έκκληση προς τον βορειοκορεάτη δικτάτορα Κιμ Γιονγκ Ουν να τον συναντήσει, παρότι η τελευταία διπλωματική επαφή τους ακολουθήθηκε από αύξηση του πυρηνικού οπλοστασίου της Πιονγιάνγκ – ο κ. Τραμπ βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής. Μπορεί να «χτίσει» πάνω στις επιτυχίες που είχε ή η ευμετάβλητη φύση του θα συνεχίσει να γεννά σύγχυση και συγκρούσεις, αντί για αποτελέσματα;
Η έκρηξή του με τον Καναδά ξεκίνησε όταν ξέσπασε στα κοινωνικά μέσα για το σποτ με τη φωνή του Ρόναλντ Ρέιγκαν, αλλά κατηγόρησε επίσης ότι «ο Καναδάς προσπαθεί να επηρεάσει παράνομα το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών σε μία από τις σημαντικότερες αποφάσεις στην ιστορία της χώρας μας», αναφερόμενος σε υπόθεση που το δικαστήριο πρόκειται να εξετάσει σχετικά με τη νομιμότητα ορισμένων από τους δασμούς του.
Ο πρόεδρος δηλώνει τώρα ότι ενδέχεται να παρευρεθεί στη συνεδρίαση του δικαστηρίου όταν εκδικαστεί η υπόθεση.
Οι καναδοί αξιωματούχοι λένε ότι ο σκοπός δεν ήταν να επηρεαστεί το δικαστήριο· ήταν να υπενθυμίσουν στους Ρεπουμπλικανούς ότι το κόμμα τους έχει απομακρυνθεί από τις αξίες του Ρέιγκαν και αγνοεί τις προειδοποιήσεις του. Όμως ο κ. Τραμπ δεν ανησυχεί τελευταία για το αν παρεμβαίνει στις δικαστικές διαδικασίες άλλων χωρών.
Λιγότερο από δύο εβδομάδες πριν, στάθηκε στην Κνεσέτ, το κοινοβούλιο του Ισραήλ, και -παρεκκλίνοντας από μια ωριαία ομιλία που γιόρταζε την απελευθέρωση των ομήρων- προέτρεψε να δοθεί χάρη στον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου για μια εν εξελίξει ποινική υπόθεση. Και δεν ασχολήθηκε πολύ με την απόφασή του να επιβάλει δασμούς 50% στη Βραζιλία, επειδή, όπως είπε, διεξάγει «κυνήγι μαγισσών» δικάζοντας τον πρώην πρόεδρο και φίλο του Ζαΐρ Μπολσονάρου με την κατηγορία ότι προσπάθησε να οργανώσει πραξικόπημα για να αποτρέψει την ανάληψη εξουσίας από τον σημερινό πρόεδρο, Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, το 2022.
Οι στρατιωτικές κινήσεις
Υπάρχουν επίσης τα πλήγματα στην Καραϊβική και τον Ειρηνικό, τα οποία φαίνεται πως θα ενταθούν μόλις η ομάδα του αεροπλανοφόρου Gerald R. Ford φτάσει ανοιχτά της Βενεζουέλας τις επόμενες εβδομάδες – μια κίνηση που διατάχθηκε την Παρασκευή.
Αλλά ενώ το Πεντάγωνο συγκεντρώνει πυραυλική ισχύ -περίπου το ένα έβδομο του ενεργού στόλου του Πολεμικού Ναυτικού θα βρίσκεται κοντά στη Βενεζουέλα όταν καταφτάσει το Ford- ο Λευκός Οίκος δεν δηλώνει ποιοι είναι οι στρατηγικοί στόχοι αυτής της συγκέντρωσης δυνάμεων. Επισήμως, η επιχείρηση αποσκοπεί στο να σταματήσει η ροή κοκαΐνης και φαιντανύλης· όμως αμερικανοί αξιωματούχοι παραδέχονται κατ’ ιδίαν ότι αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για την ανατροπή του Μαδούρο, του αυταρχικού ηγέτη της Βενεζουέλας.
Το ζήτημα της Ουκρανίας
Και έπειτα υπάρχει η Ουκρανία, όπου ο κ. Τραμπ έχει μεταπηδήσει από την επανάληψη ρωσικών επιχειρημάτων στο να προτείνει τη χορήγηση στην Ουκρανία ισχυρών πυραύλων Tomahawk – μόνο και μόνο για να αλλάξει γνώμη.
Τον Ιούλιο, λίγο πριν από τη συνάντησή του με τον Πούτιν στην Αλάσκα, ο κ. Τραμπ συμφώνησε με τους ευρωπαίους συμμάχους του ότι το πιο κρίσιμο βήμα ήταν να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός, ώστε να υπάρξει σιωπή των όπλων όσο θα διαρκούσαν οι διαπραγματεύσεις. Όμως, μόλις έφτασε στη βάση του Άνκορατζ, δήλωσε ότι εκείνος και ο ρώσος ηγέτης είχαν συμφωνήσει πως χρειάζεται πλήρης ειρηνευτική συμφωνία – οι εκεχειρίες μπορούν να σπάσουν, εξήγησε· μόνο μια πλήρης ειρήνη θα ήταν αρκετή.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες έσπευσαν στην Ουάσιγκτον, μαζεύτηκαν γύρω του στο Οβάλ Γραφείο για να τον επαναφέρουν στην πορεία.
Όταν δεν υπήρξε επακόλουθη διαπραγμάτευση για ειρηνευτική συμφωνία, ο κ. Τραμπ δήλωσε ότι πίστευε πως η Ουκρανία μπορούσε να ανακτήσει όλα τα εδάφη που έχασε μετά την εισβολή του 2022, υποστηρίζοντας ότι η Ρωσία βρισκόταν σε «ΜΕΓΑΛΑ οικονομικά προβλήματα» και δεν μπορούσε να πολεμήσει. Έπειτα είπε ότι σχεδόν πείστηκε να δώσει πυραύλους Tomahawk στην Ουκρανία που θα μπορούσαν να φτάσουν βαθιά στη Ρωσία.
Αλλά ένα τηλεφώνημα την κατάλληλη στιγμή από τον Πούτιν τον έπεισε ότι αυτό θα οδηγούσε σε κλιμάκωση και έκανε πίσω. Όταν ο Ζελένσκι έφτασε στην Ουάσιγκτον την περασμένη εβδομάδα, ο Τραμπ επέμεινε ότι η εκεχειρία -την οποία είχε απορρίψει δύο μήνες νωρίτερα- ήταν η μόνη επιλογή, παγώνοντας τις γραμμές του μετώπου όπως είναι τώρα.
«Ας κοπεί όπως είναι», είπε, αναφερόμενος στα τμήματα της περιοχής Ντονμπάς που κατέχει πλέον η Ρωσία. Κατ’ ιδίαν, προειδοποίησε τον Ζελένσκι ότι «η χώρα σου θα καταστραφεί με τον καιρό» από τη Ρωσία, σύμφωνα με ανώτερο ουκρανό αξιωματούχο – το αντίθετο από ό,τι είχε δηλώσει λίγες εβδομάδες νωρίτερα.
Η συνάντηση με τον Πούτιν που ο πρόεδρος είχε ανακοινώσει ότι θα γίνει στη Βουδαπέστη ακυρώθηκε, οδηγώντας τον να επιβάλει τις πρώτες του κυρώσεις στις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου. Αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου το χαρακτήρισαν σημαντική στιγμή: ήταν η πρώτη φορά που ο Τραμπ προσέθετε στις χιλιάδες κυρώσεις που είχαν επιβληθεί στη Ρωσία μετά την εισβολή της Ουκρανίας το 2022. Όμως αρνήθηκαν να πουν τι είχε αλλάξει από την άνοιξη, όταν ο Τραμπ είχε εξαιρέσει τη Ρωσία από τους περισσότερους δασμούς του.
«Η κινητήρια δύναμη αυτής της τρελής διαδρομής», είπε ο Ίβο Ντάαλντερ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, «είναι η επιθυμία του προέδρου να θεωρηθεί αυτός που έβαλε τέλος στον πόλεμο. Δεν τον νοιάζει πώς θα τελειώσει ή με ποιες συνέπειες. Αρκεί να τελειώσει και να στηρίξει την αξίωσή του για Νόμπελ Ειρήνης».
Διαβάστε επίσης:
Γερμανία: Δεν τη βγάζει την τετραετία ο Μερτς, πιστεύουν οι Γερμανοί
