Ουκρανία: Η «ανταλλαγή εδαφών» που δεν έγινε ποτέ – Η εμμονή Τραμπ για ειρήνη και οι απρόθυμοι «παίκτες»
Λίγο μετά τη συνάντησή του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στη Μόσχα στις 6 Αυγούστου, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ, μετέφερε σημαντικά νέα στον Ντόναλντ Τραμπ: Ο Ρώσος πρόεδρος ήταν έτοιμος να προσφέρει σημαντικές εδαφικές παραχωρήσεις για να τερματίσει τον πόλεμό του στην Ουκρανία, σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters.
Μετά την ανάγνωση του κειμένου του Γουίτκοφ στον πρόεδρο των ΗΠΑ, ο Τραμπ χαιρέτισε τη «μεγάλη πρόοδο» του απεσταλμένου του και συμφώνησε να πραγματοποιήσει μια ιστορική σύνοδο κορυφής με τον Πούτιν, υποδεικνύοντας ότι μια ανταλλαγή εδαφών ήταν στο τραπέζι.
Αλλά η διπλωματική προσπάθεια σύντομα κατέληξε σε σύγχυση.
Σε τηλεφωνική επικοινωνία στις 7 Αυγούστου με αρκετούς Ευρωπαίους ηγέτες, ο Γουίτκοφ υπέδειξε ότι ο Πούτιν ήταν πρόθυμος να αποσυρθεί από τις ουκρανικές περιοχές Ζαπορίζια και Χερσώνα με αντάλλαγμα την παραχώρηση του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ από το Κίεβο, σύμφωνα με πηγή που μίλησε στο αμερικανικό πρακτορείο.
Η πρόταση αιφνιδίασε πολλούς από τους συμμετέχοντες στην τηλεφωνική επικοινωνία, καθώς αποκλίνει απότομα από τις δικές τους εκτιμήσεις για τη θέση του Πούτιν, δήλωσαν τέσσερα άτομα που γνωρίζουν τις συζητήσεις, συμπεριλαμβανομένων Αμερικανών και Ευρωπαίων αξιωματούχων που ζήτησαν να μην κατονομαστούν.
Ο Γουίτκοφ φάνηκε να αλλάζει την άποψή του την επόμενη μέρα. Σε τηλεφωνική επικοινωνία που συγκάλεσε ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο με Ευρωπαίους συμβούλους εθνικής ασφάλειας, ο απεσταλμένος είπε ότι ο Πούτιν στην πραγματικότητα δεν προσφερόταν να αποσυρθεί από τα δύο εν λόγω εδάφη, σύμφωνα με μία από τις πηγές.
Αντ’ αυτού, Αμερικανοί αξιωματούχοι υπέδειξαν στην τηλεφωνική κλήση ότι ο Πούτιν είχε σηματοδοτήσει μικρότερες παραχωρήσεις προς την Ουάσινγκτον, συμπεριλαμβανομένης της μη απαίτησης από τη Δύση να αναγνωρίσει επίσημα τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα ως ρωσικές, δήλωσε Αμερικανός αξιωματούχος.
Ο Γουίτκοφ, ένας μεγιστάνας ακινήτων χωρίς διπλωματική εμπειρία, έσπασε το τυπικό πρωτόκολλο πηγαίνοντας στη συνάντηση χωρίς διπλωματικό ακόλουθο του Υπουργείου Εξωτερικών και έτσι έμεινε χωρίς καταγραφή των ακριβών προτάσεων του Πούτιν, δήλωσε μια πηγή με γνώση της εσωτερικής δυναμικής της διοίκησης.
Συνεντεύξεις του Reuters με περισσότερους από δώδεκα Αμερικανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους περιγράφουν την τελευταία προσπάθεια της κυβέρνησης Τραμπ να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, η οποία κορυφώθηκε με τη σύνοδο κορυφής Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα στις 15 Αυγούστου, κατά την οποία οι ηγέτες αντάλλαξαν θερμά λόγια, αλλά όχι ειρηνευτική συμφωνία.
Η εικόνα που προκύπτει από τις συνεντεύξεις είναι ένας Αμερικανός πρόεδρος που είναι πρόθυμος να προχωρήσει γρήγορα σε ορισμένες αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής, βασιζόμενος περισσότερο σε ανθρώπους που εμπιστευεται καθώς και στο ένστικτο παρά στα παραδοσιακά διπλωματικά κανάλια και τη διαδικασία διαβούλευσης που είναι τυπικά των περισσότερων προηγούμενων κυβερνήσεων.
Οι υποστηρικτές του Τραμπ λένε ότι η προσέγγισή του έχει αποφέρει σημαντικές εξελίξεις που ήταν αδιανόητες υπό τον προκάτοχό του, επικαλούμενοι ποικιλοτρόπως το άνοιγμα των σχέσεων των ΗΠΑ με τη νέα συριακή κυβέρνηση, τον βομβαρδισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν και τη δημιουργία μιας απευθείας γραμμής με τον Πούτιν που θα μπορούσε να τερματίσει έναν πόλεμο που έχει σκοτώσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους.
Ωστόσο, το στυλ του που θυμίζει στρατιωτικό που δημιουργεί σύγχυση εντός της κυβέρνησης και μεταξύ των συμμάχων, υποστηρίζουν οι επικριτές του.
Και παρά τη σύνοδο κορυφής, ο ουκρανικός πόλεμος δεν είναι πιο κοντά σε μια κατάπαυση πυρός ή μια ειρήνη, δήλωσε ο Κερτ Βόλκερ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, ο οποίος διετέλεσε ειδικός εκπρόσωπος των ΗΠΑ για την Ουκρανία κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ.
«Βρισκόμαστε ακριβώς εκεί που ήμασταν πριν αναλάβει τα καθήκοντά του ο Τραμπ», πρόσθεσε ο Βόλκερ. «Η Ρωσία δεν έχει αλλάξει ούτε στο ελάχιστο τη θέση της. Ο πόλεμος μαίνεται… Δεν έχουμε σαφή στρατηγική για το πώς να πείσουμε τον Πούτιν να σταματήσει τον πόλεμο».
Ο Λευκός Οίκος υπερασπίστηκε την ευρεία εξωτερική πολιτική του Τραμπ και συνέκρινε ευνοϊκά το ιστορικό του με τον προκάτοχό του.
«Η αδύναμη κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν δεν καταλάβαινε την εξωτερική πολιτική και η «παραδοσιακή διαδικασία» του επέτρεψε στη Ρωσία να εισβάλει στην Ουκρανία», δήλωσε η Άννα Κέλι, εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου.
«Αντίθετα, οι παγκόσμιοι ηγέτες επιβεβαίωσαν ότι ο Πρόεδρος Τραμπ σημείωσε μεγαλύτερη πρόοδο προς την ειρήνη σε δύο εβδομάδες από ό,τι ο Τζο Μπάιντεν σε τρεισήμισι χρόνια».
Ορισμένοι Αμερικανοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του απεσταλμένου για την Ουκρανία, Κιθ Κέλογκ, ήταν απογοητευμένοι που ο Γουίτκοφ είχε εισαγάγει αντικρουόμενες νέες πληροφορίες στη συζήτηση σε μια εποχή που οι ΗΠΑ υιοθετούσαν μια πιο αυστηρή γραμμή απέναντι στη Ρωσία, δήλωσε ένας Αμερικανός αξιωματούχος.
Πριν από τη συνάντηση στη Μόσχα, η κυβέρνηση Τραμπ είχε υποδείξει ότι ο πρόεδρος θα επιβάλει νέες κυρώσεις ή δασμούς στη Ρωσία στις 8 Αυγούστου, εάν ο Πούτιν δεν συμφωνούσε να τερματίσει τον πόλεμό του στην Ουκρανία, μια προθεσμία που ήρθε και παρήλθε.
Το Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο χειρίζεται τις δημόσιες υποθέσεις των Ρούμπιο, Γουίτκοφ και Κέλογκ, δήλωσε ότι αυτοί οι τρεις αξιωματούχοι «συμβαδίζουν» στην εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής «Η Αμερική Πρώτα» του Τραμπ.
«Οποιοσδήποτε ισχυρισμός περί του αντιθέτου είναι αναληθής και αντιπαραγωγικός», δήλωσε ο Τόμι Πίγκοτ, ο κύριος αναπληρωτής εκπρόσωπος του υπουργείου.
Ένας εκπρόσωπος του Κέλογκ επανέλαβε αυτή τη θέση, λέγοντας ότι αυτός και ο Γουίτκοφ έχουν στενή εργασιακή σχέση και ήταν σε τακτική επαφή.
Διατλαντική σύγχυση
Η εξάρτηση του Τραμπ από έμπιστους συμβούλους όπως ο Γουίτκοφ συνοδεύτηκε από μια επιθετική εκκαθάριση του κατεστημένου εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ και την απόλυση ή την επανατοποθέτηση εμπειρογνωμόνων της Ρωσίας και της Ουκρανίας στο Πεντάγωνο, το Υπουργείο Εξωτερικών και το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας.
Ο Γουίτκοφ, στενός φίλος του Τραμπ, έχει λάβει επαίνους για την εργασιακή του ηθική. Ωστόσο, ορισμένοι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ανησυχούν ότι οι Ρώσοι εκμεταλλεύονται την έλλειψη εμπειρίας του στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όπως έχει αναφέρει προηγουμένως το Reuters.
Τις ώρες που ακολούθησαν τη συνάντηση του Γουίτκοφ στη Μόσχα στις 6 Αυγούστου, τόσο αυτός όσο και ο Τραμπ έδειξαν ότι πίστευαν ότι υπήρξε κάποια σημαντική πρόοδος. Την επόμενη μέρα, ο Tραμπ δήλωσε ότι θα μπορούσε σύντομα να συναντηθεί με τον Ρώσο ηγέτη, ενώ αργότερα δήλωσε ότι θα χρειαζόταν ανταλλαγή εδαφών για να τερματιστεί ο πόλεμος.
Αυτό ανησύχησε τους Ευρωπαίους αξιωματούχους, οι οποίοι φοβούνται ότι μια πιο επιεικής πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στον Πούτιν υπό τον Τραμπ θα μπορούσε να αναγκάσει τους Ουκρανούς να κάνουν επώδυνες παραχωρήσεις για να τερματίσουν τη σύγκρουση που ξεκίνησε με την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και εντάθηκε με την πλήρη εισβολή της το 2022.
Οι Ευρωπαίοι πέρασαν τις επόμενες ημέρες προσπαθώντας να μάθουν από τους Αμερικανούς ομολόγους τους τι ακριβώς είπε ο Πούτιν στον Γουίτκοφ, σύμφωνα με αρκετούς Αμερικανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους.
Ορισμένοι ανώτεροι Αμερικανοί αξιωματούχοι, αρχικά δεν γνώριζαν λεπτομέρειες σχετικά με τη συνάντηση Γουίτκοφ.
Παρόλο που ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επαίνεσαν δημόσια τον Τραμπ για τις διπλωματικές του προσπάθειες, πολλοί ανησυχούσαν ιδιωτικά.
Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν σε ανώτερους Γερμανούς αξιωματούχους στις 13 Αυγούστου ότι οι πληροφορίες τους έδειχναν ότι ο Πούτιν σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει τη σύνοδο κορυφής με τον Τραμπ για να κερδίσει χρόνο ενόψει μιας πιθανής ρωσικής επίθεσης τον Οκτώβριο ή τον Νοέμβριο, σύμφωνα με μια γερμανική πηγή.
Η γερμανική κυβέρνηση αρνήθηκε να παράσχει πρόσθετες λεπτομέρειες.
«Ο Τραμπ θα μείνει χωρίς επιλογές»
Η σύνοδος κορυφής του Τραμπ με τον Πούτιν στις 15 Αυγούστου στο Άνκορατζ δεν απέφερε σημαντική πρόοδο. Ο Λευκός Οίκος είχε ήδη μειώσει τις προσδοκίες τις ημέρες πριν από τη συνάντηση, παρουσιάζοντάς την ως ένα βήμα σε μια διπλωματική διαδικασία και όχι ως ευκαιρία για επίτευξη συμφωνίας.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν έκανε καμία εδαφική παραχώρηση εκ μέρους της Ουκρανίας, αν και βγήκε από τη συνάντηση λέγοντας ότι μια προσωρινή εκεχειρία δεν ήταν προϋπόθεση για μια διαρκή ειρήνη – μια θέση που κατείχε ο Πούτιν, αλλά όχι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες.
Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι άρχισαν αμέσως να σχεδιάζουν πώς να επηρεάσουν την επόμενη κίνηση του Τραμπ.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος επρόκειτο να συναντηθεί με τον Τραμπ στην Ουάσινγκτον στις 18 Αυγούστου, ζήτησε από τους Ευρωπαίους ηγέτες το Σαββατοκύριακο να τον ακολουθήσουν, σύμφωνα με εκπρόσωπο της γερμανικής κυβέρνησης.
Οι ηγέτες συζήτησαν αν θα ακολουθούσαν τον Ζελένσκι σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν ένα φιάσκο όπως η αναμέτρηση στο Οβάλ Γραφείο τον Φεβρουάριο, όπου ο Τραμπ και ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς επέπληξαν τον Ουκρανό ηγέτη, σύμφωνα με δύο ευρωπαϊκές πηγές.
Τελικά, η συνάντηση της 18ης Αυγούστου ήταν επιτυχημένη, σηματοδοτώντας την ανανεωμένη συνεργασία ΗΠΑ-Ευρώπης, δήλωσαν αρκετοί Ευρωπαίοι διπλωμάτες στο Reuters. Μόλις πέρυσι, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Τραμπ είχε ενθαρρύνει τον Ρώσο πρόεδρο να επιτεθεί σε συμμάχους του ΝΑΤΟ που δεν κατέβαλαν το δίκαιο μερίδιό τους στην άμυνα.
Η πιο ουσιαστική συμφωνία: Ο Τραμπ και οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν να καταρτίσουν επίσημα τα περιγράμματα των μελλοντικών εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία. Τις τελευταίες ημέρες, οι υπουργοί Εξωτερικών και οι στρατιωτικοί αξιωματούχοι έχουν πραγματοποιήσει τηλεφωνικές κλήσεις για να καθορίσουν τον ρόλο που θα παίξει κάθε χώρα σε αυτή την προσπάθεια.
Ωστόσο, το τέλος του πολέμου φαίνεται μακρινό.
Ρώσοι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν θα δεχτούν καμία ουκρανική εγγύηση ασφαλείας που προβλέπει ξένα στρατεύματα στην Ουκρανία. Ενώ ο Τραμπ είχε ζητήσει συνάντηση μεταξύ Πούτιν και Ζελένσκι, η Μόσχα έχει δηλώσει ότι μια τέτοια σύνοδος κορυφής είναι απίθανη βραχυπρόθεσμα.
Ο Βόλκερ, ο πρώην απεσταλμένος του Τραμπ, εξέφρασε αισιοδοξία ότι ο Τραμπ τελικά θα ασκήσει ισχυρή πίεση στον Πούτιν να αλλάξει τη στάση του μέσω αυστηρότερων οικονομικών κυρώσεων και στρατιωτικής υποστήριξης προς την Ουκρανία.
«Νομίζω ότι ο Τραμπ είναι η ενσάρκωση αυτού του αποφθέγματος του Τσόρτσιλ όπου “Μπορείς πάντα να βασίζεσαι στους Αμερικανούς ότι θα κάνουν το σωστό αφού έχουν εξαντλήσει όλες τις άλλες πιθανές εναλλακτικές λύσεις”», δήλωσε ο Βόλκερ.
«Ο Τραμπ δεν θα έχει πραγματικά άλλη επιλογή».
Διαβάστε επίσης:
Βρετανία και ΕΕ καλούν τους Ρώσους πρεσβευτές μετά τα πλήγματα στο Κίεβο
Τουρκία: Εισαγγελική έρευνα εις βάρος του προέδρου του CHP Οζγκιούρ Οζέλ
