Πόλεμος και διαφθορά στην Ουκρανία
Η διαφθορά στην Ουκρανία αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα και αμφιλεγόμενα ζητήματα, που επηρεάζουν όχι μόνο τη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού, αλλά και την ίδια τη γεωπολιτική της θέση στη Δύση. Σε μια περίοδο παρατεταμένων συγκρούσεων με τη Ρωσία και πρωτοφανούς εξάρτησης από τη διεθνή οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη, κάθε υπόθεση διαφθοράς αποκτά πολλαπλάσια βαρύτητα, από την αποτελεσματικότητα των ενόπλων δυνάμεων μέχρι την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων και Αμερικανών εταίρων.
Τα πλέον σημαντικά ανεξάρτητα όργανα κατά της διαφθοράς στην Ουκρανία είναι το NABU (National Anti-Corruption Bureau), η SAPO (Specialised Anti-Corruption Prosecutor’s Office) και η NACP (National Agency for Prevention of Corruption). Αυτά τα όργανα ανέλαβαν κεντρικό ρόλο μετά το 2014, αλλά χρειάζονται δικαστική υποστήριξη για να ολοκληρώσουν τυχόν διώξεις.
Από το 2014 έως σήμερα, έχουν γίνει σημαντικές νομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις (ηλεκτρονικό μητρώο περιουσιακών στοιχείων, δημιουργία NABU/SAPO κ.ά.), που επέτρεψαν τις έρευνες σε ανώτατα κυβερνητικά στελέχη και παρείχαν περισσότερη διαφάνεια σε κάποιους τομείς. Ωστόσο, σύμφωνα με το «Ινστιτούτο Διακυβέρνησης της Βασιλείας» (Basel Institute on Governance: διεθνής, ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα την Ελβετία, που ειδικεύεται στην καλή διακυβέρνηση, την καταπολέμηση της διαφθοράς, το αντι-ξέπλυμα χρήματος και την ενίσχυση θεσμών σε κράτη ανά τον κόσμο), η εφαρμογή των νόμων και οι τελικές καταδίκες παραμένουν περιορισμένες.
Όπως αναφέρει η Deutsche Welle σε άρθρο της με τίτλο «Ουκρανία: Νέος νόμος περιορίζει τις εξουσίες των φορέων καταπολέμησης της διαφθοράς», τον Ιούλιο του 2025, ψηφίστηκε νόμος που έδινε στον Γενικό Εισαγγελέα, ο οποίος διορίζεται από τον Πρόεδρο, αυξημένη εξουσία. Για παράδειγμα, μπορούσε να δίνει οδηγίες, να αναθέτει υποθέσεις, να διακόπτει έρευνες διαφθοράς κ.τ.λ. Όπως ήταν φυσικό, ο νόμος προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις στο Κίεβο και το Κοινοβούλιο αναγκάστηκε να ψηφίσει την επαναφορά της ανεξαρτησίας των προαναφερθέντων οργάνων κατά της διαφθοράς.
Σκάνδαλο με προμήθειες drones
Σύμφωνα με δημοσίευμα του AP News, η NABU και η SAPO αποκάλυψαν, στις 2 Αυγούστου 2025, ένα μεγάλο κύκλωμα διαφθοράς σε προμήθειες drones και συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου (EW). Οι αρχές ανέφεραν ότι οι συμβάσεις ήταν υπερτιμολογημένες και μέρος των χρημάτων γύριζε πίσω ως μίζες (kickbacks: μίζες προμηθειών κάτω από το τραπέζι), σε ποσοστό έως και 30% της αξίας των συμβάσεων.
Σχετικά, το Al Jazeera ανέφερε ότι στους συλληφθέντες για την υπόθεση περιλαμβάνονταν αξιωματούχοι και στελέχη της Εθνοφυλακής.
«Operation Midas»
Σε μια άλλη υπόθεση, το Euronews αναφέρει ότι διεξάγεται μεγάλη έρευνα με την κωδική ονομασία «Operation Midas», που διαρκεί περίπου 15 μήνες και αφορά ένα σκάνδαλο στον ενεργειακό τομέα (ιδιαίτερα στην κρατική πυρηνική εταιρεία Energoatom), με υπόπτους στενούς συνεργάτες του Ζελένσκι. Το Reuters ανέφερε ότι η έρευνα περιλαμβάνει ηχογραφημένα μηνύματα των φερόμενων ως εμπλεκομένων και ότι οι αρχές προχώρησαν σε δεκάδες έρευνες και δεκάδες συλλήψεις.
Μεταξύ των υπόπτων που κατονομάστηκαν από τους εισαγγελείς είναι και ο επιχειρηματίας Τιμούρ Μίντιτς. Πριν εκλεγεί Πρόεδρος, ο Ζελένσκι και ο Μίντιτς ήταν συνιδιοκτήτες της εταιρείας παραγωγής ταινιών και τηλεοπτικών εκπομπών «Kvartal 95 Studio». Η υπόθεση αφορά μίζες περίπου 100 εκατ. δολαρίων και προκάλεσε σοβαρή κρίση εμπιστοσύνης από τους ξένους εταίρους.
Και άλλες υποθέσεις…
Πέρα από το σκάνδαλο με την προμήθεια των drones, διεθνή ΜΜΕ δημοσίευσαν ρεπορτάζ για αρκετές διαφορετικές περιπτώσεις, όπου υπήρχαν υποψίες ή διεξάγονταν έρευνες σχετικά με πιθανή διαφθορά στις στρατιωτικές προμήθειες της Ουκρανίας (υπερτιμολογήσεις, αποκλεισμοί αξιόπιστων προμηθευτών, διαμεσολαβήσεις κ.τ.λ). Να σημειωθεί ότι αυτές οι έρευνες αφενός συντονίζονταν από τη NABU και τη SAPO, αφετέρου συνδέθηκαν και με πολιτικές εντάσεις για την ανεξαρτησία των ελεγκτικών οργάνων.
Άλλα, λιγότερο γνωστά, σκάνδαλα διαφθοράς δημοσιεύτηκαν από τα τοπικά ΜΜΕ, όπως για παράδειγμα από την «Ukrainska Pravda», η οποία αναφέρει ότι η NABU αποκάλυψε υπόθεση υπεξαίρεσης ύψους περίπου 15,3 εκατομμυρίων ευρώ, κατά την προμήθεια τροφίμων για τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις, μεταξύ 2022 και 2023. Το «κόλπο» γινόταν μέσω τυποποιημένων πακέτων τροφίμων. Οι προμηθευτές αύξαναν τις τιμές σε βασικά προϊόντα (π.χ. πατάτες), ενώ μείωναν τις τιμές σε εποχικά και μικρότερης κατανάλωσης (π.χ. φρούτα), έτσι ώστε στα τιμολόγια το συνολικό κόστος φαινόταν «δικαιολογημένο», αλλά στην πραγματικότητα προέκυπτε υπερκέρδος. Γι’ αυτές τις υποθέσεις έχουν απαγγελθεί κατηγορίες σε αξιωματούχο του υπουργείου Άμυνας και σε στελέχη προμηθευτικών εταιρειών.
Η Ουκρανία βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο, καθώς αποκαλύπτονται σοβαρές υποθέσεις διαφθοράς. Αν δεν εξασφαλιστεί η πραγματική ανεξαρτησία και η υποστήριξη των ανεξάρτητων θεσμών κατά της διαφθοράς, υπάρχει κίνδυνος οι έρευνες να μην ολοκληρωθούν με καταδίκες.
Πώς αντιδρούν Ε.Ε. και ΗΠΑ
Η αντίδραση της Ε.Ε. και των ΗΠΑ στα φαινόμενα διαφθοράς στην Ουκρανία είναι πολυεπίπεδη και συνδέεται στενά με την οικονομική, στρατιωτική και πολιτική στήριξη, που παρέχουν στη χώρα.
Η Ε.Ε. συνδέει την οικονομική βοήθεια με τη διαφάνεια και την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων κατά της διαφθοράς. Για παράδειγμα, μέρος των δισεκατομμυρίων ευρώ από την οικονομική βοήθεια και τα δάνεια προς το Κίεβο υπόκεινται σε προϋποθέσεις, που αφορούν τον έλεγχο των δαπανών, την αποφυγή καταχρήσεων και τη βελτίωση του δικαστικού συστήματος.
Επίσης, χρηματοδοτεί και παρέχει τεχνική βοήθεια σε φορείς όπως η «Εθνική Υπηρεσία κατά της Διαφθοράς της Ουκρανίας» (NABU). Παράλληλα, ενισχύει μηχανισμούς διαφάνειας στις δημόσιες συμβάσεις και στις προμήθειες του Δημοσίου. Συχνά εκδίδει δηλώσεις και ανακοινώσεις, που καταδικάζουν υποθέσεις διαφθοράς και ζητούν άμεση δράση από τις ουκρανικές αρχές. Αυτό χρησιμοποιείται και ως μέσο πίεσης τόσο για την προώθηση μεταρρυθμίσεων όσο και τη βελτίωση της εμπιστοσύνης των πολιτών και των διεθνών επενδυτών.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνδέουν τη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια με την καταπολέμηση της διαφθοράς, απαιτώντας αυστηρούς μηχανισμούς ελέγχου για τη χρήση των κεφαλαίων και των όπλων. Υπάρχουν ειδικές υπηρεσίες, όπως το υπουργείο Δικαιοσύνης (U.S. Department of Justice) και το υπουργείο Οικονομικών (U.S. Department of the Treasury), τα οποία συνεργάζονται για την παρακολούθηση της χρηματοδότησης και την αποτροπή καταχρήσεων.
Σε περιπτώσεις αποδεδειγμένης διαφθοράς υψηλού επιπέδου, οι ΗΠΑ έχουν προχωρήσει σε κυρώσεις κατά συγκεκριμένων Ουκρανών αξιωματούχων. Επιπρόσθετα, μέσω διπλωματικών καναλιών, ασκούν πίεση για την απομάκρυνση διεφθαρμένων αξιωματούχων και την ενίσχυση θεσμικών μεταρρυθμίσεων.
Το Κρεμλίνο
Το Κρεμλίνο αξιοποιεί τα φαινόμενα διαφθοράς στην Ουκρανία με πολλούς τρόπους, κυρίως για πολιτικούς και προπαγανδιστικούς σκοπούς.
Προπαγάνδα και διεθνής εικόνα: Η Ρωσία παρουσιάζει την Ουκρανία ως ένα «διεφθαρμένο κράτος», επιχειρηματολογώντας ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να προστατεύσει τους πολίτες ή να διαχειριστεί σωστά τη βοήθεια των Ευρωπαίων εταίρων της. Χρησιμοποιεί τα περιστατικά διαφθοράς προκειμένου να αμφισβητήσει την αξιοπιστία των δυτικών εταίρων, ισχυριζόμενη ότι «η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ χρηματοδοτούν ένα διεφθαρμένο καθεστώς».
Εσωτερική πολιτική: Στη ρωσική κοινή γνώμη, η διαφθορά στην Ουκρανία παρουσιάζεται ως «αποδυνάμωση του ουκρανικού κράτους», δικαιολογώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη ρωσική στρατιωτική δράση.
Στρατιωτικό και γεωπολιτικό πλαίσιο: Η ανάδειξη υποθέσεων διαφθοράς χρησιμοποιείται ακόμη για να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη της Δύσης προς την Ουκρανία. Επιδιώκει να ασκήσει πίεση στους διεθνείς εταίρους του Κιέβου, ώστε να επανεξετάσουν τη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια. Για παράδειγμα, το CrisisMonitor υποστηρίζει ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί την προπαγάνδα περί διαφθοράς για να απονομιμοποιήσει την ιδέα της ουκρανικής δημοκρατίας και να υπονομεύσει την υποστήριξη από τη Δύση.
Γενικότερα, το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί τα σκάνδαλα διαφθοράς για να προβάλει την Ουκρανία ως διεφθαρμένη, να δικαιολογήσει τη ρωσική πολιτική και στρατιωτική δράση, αλλά και να αμφισβητήσει την αξιοπιστία και τη δέσμευση της Δύσης.
Το δάνειο των 140 δισ. ευρώ
Ως γνωστόν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) έχει προτείνει τη χορήγηση ενός άτοκου δανείου αποζημίωσης (reparations loan) προς την Ουκρανία ύψους περίπου 140 δισ. ευρώ, από τους «παγωμένους πόρους» της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας.
Όπως αναφέρει το Euronews, η ιδέα είναι ότι αυτά τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία θα μεταφερθούν στην Κομισιόν μέσω του Euroclear, που συνιστά χρηματοπιστωτικό φορέα διαχείρισης των «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών κεφαλαίων. Στη συνέχεια, η Κομισιόν θα δανείσει αυτά τα χρήματα στην Ουκρανία σε δόσεις και με όρους. Η αποπληρωμή από την Ουκρανία προβλέπεται να πραγματοποιηθεί μόνο αφού η Ρωσία πληρώσει αποζημιώσεις για τις ζημιές του πολέμου.
Το δάνειο των 140 δισ. ευρώ συνδέεται άμεσα με τα φαινόμενα διαφθοράς στην Ουκρανία σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο αξιοπιστίας. Η διαφθορά συνιστά πρωτεύον θέμα στην Ουκρανία, που επηρεάζει άμεσα ζωτικά ζητήματα του κράτους και του πολέμου. Εν ολίγοις, συνιστά κεντρικό παράγοντα, ο οποίος θα καθορίσει εάν το δάνειο θα εγκριθεί, πώς θα εκταμιευτεί και κάτω από ποιους όρους.
Η Ε.Ε. δεν μπορεί να μετακινήσει ή να αξιοποιήσει παγωμένα ρωσικά κεφάλαια σε τόσο μεγάλη κλίμακα, εάν προηγουμένως δεν διασφαλίσει ότι τα χρήματα αφενός δεν θα εκτεθούν σε κινδύνους υπεξαίρεσης ή καταχρήσεων, αφετέρου θα χρησιμοποιηθούν για τους πραγματικούς σκοπούς (άμυνα, λειτουργία κράτους, ανοικοδόμηση).
Να σημειωθεί ότι το Βέλγιο, που φιλοξενεί το Euroclear, ζητά εγγυήσεις διότι γνωρίζει ότι αν υπάρξει σκάνδαλο μεγάλης κλίμακας στην Ουκρανία και η Ρωσία κινηθεί νομικά για «κακή χρήση» των περιουσιακών της στοιχείων, τότε οι Βρυξέλλες μπορεί να βρεθούν νομικά εκτεθειμένες. Με άλλα λόγια, η διαφθορά δεν είναι απλώς ηθικό ζήτημα. Αποτελεί πραγματικό νομικό ρίσκο για τα κράτη – μέλη της Ε.Ε.
Είναι προφανές ότι αν υπάρξουν σκάνδαλα μετά την εκταμίευση, τότε η Ε.Ε. θα κατηγορηθεί για τη χρηματοδότηση ενός διεφθαρμένου κράτους. Το γεγονός αυτό, μπορεί να ενισχύσει ευρωσκεπτικιστικά, λαϊκιστικά ή και φιλορωσικά κόμματα, με απρόβλεπτες συνέπειες για την Ε.Ε.
Από την πλευρά της, η Ε.Ε. θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη ότι η Μόσχα θα χρησιμοποιήσει κάθε σκάνδαλο διαφθοράς που θα προκύψει, προκειμένου να ισχυριστεί ότι «η Ουκρανία είναι διεφθαρμένη» και ότι «η Ε.Ε. χαρίζει σε απατεώνες τα ρωσικά κεφάλαια που της έκλεψε…».
Πόσο κινδυνεύει ο Ζελένσκι από τα σκάνδαλα διαφθοράς;
Τουλάχιστον στο τρέχον πολιτικό πλαίσιο, ο Ζελένσκι ως Πρόεδρος της Ουκρανίας δεν φαίνεται να κινδυνεύει άμεσα από τα σκάνδαλα διαφθοράς και υπάρχουν μερικοί σημαντικοί λόγοι γι’ αυτό:
- Ο Ζελένσκι διαθέτει ισχυρή δημοφιλία, ειδικά μετά τη ρωσική εισβολή το 2022.
- Τα μέχρι στιγμής σκάνδαλα συνήθως αφορούν χαμηλότερα επίπεδα διακυβέρνησης ή συνεργάτες της κυβέρνησης, όχι όμως τον ίδιο προσωπικά.
- Η ρωσική προπαγάνδα προσπαθεί να συνδέσει τον Ζελένσκι με τη διαφθορά, αλλά αυτά τα αφηγήματα δεν έχουν αποδειχθεί και συνεπώς δεν επηρεάζουν προς το παρόν τον ουκρανικό λαό.
Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το ουκρανικό Σύνταγμα, για την απομάκρυνση του Προέδρου απαιτείται βουλευτική πλειοψηφία και ειδικές διαδικασίες, οι οποίες δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν μόνο λόγω κατηγοριών για διαφθορά των συνεργατών του. Πέραν αυτών, ο ίδιος ο Ζελένσκι έχει αναλάβει πρωτοβουλίες κατά της διαφθοράς, γεγονός που του δίνει πολιτικό «δίχτυ ασφαλείας» σε σχέση με τα σκάνδαλα.
Τα σκάνδαλα επηρεάζουν την έκβαση του πολέμου;
Η πιθανότητα να επηρεασθεί η έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία λόγω των σκανδάλων διαφθοράς είναι υπαρκτή, αλλά περιορισμένη προς το παρόν. Όλα θα εξαρτηθούν από το πώς αυτά τα σκάνδαλα θα επηρεάσουν:
- Την εμπιστοσύνη των Ουκρανών πολιτών.
- Την αποτελεσματικότητα των ουκρανικών δυνάμεων.
- Τη διεθνή οικονομική – στρατιωτική υποστήριξη.
Αν η διαφθορά αφορά κρίσιμους πόρους, όπως όπλα, πυρομαχικά, στρατιωτική χρηματοδότηση κ.τ.λ., τότε μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα των ουκρανικών δυνάμεων. Το ηθικό των στρατιωτών μπορεί να πληγεί, αν η κοινή γνώμη αντιληφθεί ότι τα σκάνδαλα διαφθοράς έχουν διαβρώσει τις ένοπλες δυνάμεις ή έχουν μειώσει την επιχειρησιακή τους δυνατότητα. Πάντως, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν στοιχεία ότι τα σκάνδαλα έχουν υπονομεύσει άμεσα τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Συμπερασματικά, η διαφθορά στην Ουκρανία παραμένει μια σημαντική και πολυδιάστατη πρόκληση, η οποία δεν περιορίζεται μόνο στον δημόσιο τομέα, αλλά επηρεάζει καθοριστικά την πολιτική, την οικονομία και την ασφάλεια της χώρας.
Η διαφθορά αποτελεί καίριο παράγοντα γεωπολιτικού και στρατηγικού ενδιαφέροντος για την Ουκρανία, καθότι επηρεάζει σημαντικά όχι μόνο την εσωτερική σταθερότητα, αλλά και την εμπιστοσύνη της Δύσης, σε μια χώρα που βρίσκεται σε παρατεταμένη σύγκρουση με τη Ρωσία.
Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος, είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής [email protected]
Διαβάστε επίσης:
ΗΠΑ: Στο Κογκρέσο ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν – Ενεργειακά ντιλ 30 δισ. ανάμεσα σε Ριάντ και Ουάσιγκτον
Βόρεια Μακεδονία: Ξεκίνησε η δίκη για τη φονική πυρκαγιά σε κλαμπ με 63 νεκρούς
