Το γεωπολιτικό παιχνίδι πίσω από τα πανηγύρια: Τι σημαίνει η συμφωνία για το αμερικανικό LNG και η πραγματική επίδραση για την Ελλάδα

Ο λεγόμενος «κάθετος διάδρομος φυσικού αερίου/LNG» αφορά τον άξονα Αλεξανδρούπολη–Βουλγαρία–Ρουμανία–Ουγγαρία–(εν δυνάμει) Ουκρανία, δηλαδή τη σύνδεση του νέου (τερματικού) FSRU Αλεξανδρούπολης με τα βόρεια Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη.

Στόχος του σχεδίου από ελληνικής σκοπιάς είναι να καταστεί η Ελλάδα κόμβος εισαγωγής και μεταφοράς LNG προς τις χώρες που εξαρτώνται παραδοσιακά από τη Ρωσία. Από αμερικανικής πλευράς ο στόχος είναι τριπλός:

• Να παγιώσει την απεξάρτηση  της Ευρώπης από το Ρωσικό ΦΑ.
• Να εξασφαλίσει ταυτόχρονα άλλη μια πόρτα εισόδου αμερικανικού υγροποιημένου ΦΑ (LNG) στην Ευρώπη.
• Να αποτρέψει την μετατροπή της Τουρκίας σε απόλυτο ενεργειακό παίκτη στην περιοχή ο οποίος θα αντικαταστήσει της Ρωσία ως μονοπωλιακός προμηθευτής.

Με απλούστερα λόγια η «ενθουσιώδης» αμερικανική συμμετοχή στον «κάθετο άξονα» έχει κυρίως γεωπολιτικές παρά οικονομικές επιδιώξεις και έχει κυρίως να κάνει με την επιθυμία της να μην αφήσει ανεξέλεγκτη την Τουρκία.

Παρ όλα αυτά υπάρχουν σοβαρές τεχνικές, οικονομικές και γεωπολιτικές επιφυλάξεις που καθιστούν την τελική υλοποίηση του Κάθετου Άξονα αμφίβολη ή έστω περιορισμένης εμβέλειας.

1. Τεχνικο-οικονομική βιωσιμότητα

• Υπερκορεσμός δυναμικότητας: Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. επιδόθηκαν σε μαζική κατασκευή  τερματικών υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) και αγωγών. Σήμερα, η συνολική δυναμικότητα LNG στην ΕΕ υπερβαίνει τη ζήτηση κατά 30–35%. Ο «κάθετος άξονας» κινδυνεύει να είναι υποχρησιμοποιούμενος. Η Βουλγαρία ήδη εισάγει αέριο μέσω Ρεβυθούσας και Τουρκίας — δεν έχει ανάγκη δεύτερης οδού ίσης κλίμακας.
• Ελλιπής δέσμευση φορτίων: Για να αποσβεστεί το επενδυτικό κόστος, απαιτείται μακροχρόνια δέσμευση φορτίων (ship-or-pay contracts). Οι εταιρείες στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία δεν έχουν υπογράψει αντίστοιχα συμβόλαια. Ουδείς πληρώνει για υποδομή χωρίς εξασφαλισμένη χρήση.
• Διπλή τιμολόγηση και κόστος μεταφοράς: Το LNG της Αλεξανδρούπολης προέρχεται κυρίως από ΗΠΑ και Κατάρ, με υψηλότερη τιμή ανά MMBtu σε σχέση με τις ροές μέσω TurkStream. Οι καταναλωτές στη Βουλγαρία ή Ρουμανία δεν έχουν κίνητρο να πληρώνουν ακριβότερο αέριο «για λόγους ασφάλειας».

2. Πολιτικές ασάφειες

• Ασαφές πλαίσιο διακυβέρνησης: Ο διάδρομος εμπλέκει τουλάχιστον τέσσερις ρυθμιστικές αρχές (ΡΑΕ, Bulgartransgaz, Transgaz, FGSZ). Δεν υπάρχει ενιαίο operator ή μηχανισμός κατανομής δυναμικότητας. Κάθε χώρα προχωρά με διαφορετικό ρυθμό.
• Χρηματοδότηση και ευρωπαϊκή κόπωση: Οι Βρυξέλλες χρηματοδότησαν αρχικά μελέτες μέσω CEF Energy, αλλά πλέον προσανατολίζονται στην απεξάρτηση από ορυκτά καύσιμα έως το 2030–2035. Το LNG θεωρείται μεταβατικό καύσιμο — άρα οι νέες υποδομές μπορεί να χαρακτηριστούν «stranded assets» (επενδύσεις που χάνουν αξία πριν αποσβεστούν).

3. Περιφερειακές και γεωπολιτικές αντιστάσεις

Καταρχήν να πούμε πως ενώ στην Αθήνα σε πανηγυρικό κλίμα με τη συμμετοχή Αμερικανών Υπουργών υπογραφόταν η συμφωνία για τον Κάθετο  Άξονα οι αμερικανοτουρκικές συνομιλίες για το ρόλο της Τουρκίας στα ενεργειακά project στν  περιοχή βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη. Η Αγκυρα επιθυμεί ρόλο ανεξάρτητου επόπτη ως περιφερειακή (υπερ)δύναμη και η Ουάσιγκτον επιδιώκει να θέσει υπό έλεγχο στις τουρκικές φιλοδοξίες. Εν ολίγοις, λοιπόν:

•  Η Άγκυρα θεωρεί τον κάθετο άξονα ανταγωνιστικό του Turkish Stream και των δικών της φιλοδοξιών να γίνει gas hub της Ανατολικής Μεσογείου. Προωθεί δικό της μοντέλο «ενεργειακής διαμεσολάβησης» που παρακάμπτει την Αλεξανδρούπολη.
  Πιέζει Βουλγαρία και Ουγγαρία με ευνοϊκότερες τιμές μεταφοράς μέσω δικού της δικτύου.
• Αστάθεια Ουκρανίας: Το τελευταίο τμήμα του άξονα (Ρουμανία–Ουκρανία) είναι πρακτικά ανενεργό ή επισφαλές λόγω πολέμου. Κανείς δεν δεσμεύεται μακροπρόθεσμα όσο υπάρχει ρίσκο βομβαρδισμού υποδομών.

4. Ενεργειακή μετάβαση

Η ΕΕ σχεδιάζει μείωση κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 30% ως το 2030. Ένας νέος αγωγός που θα ολοκληρωθεί μετά το 2027 κινδυνεύει να λειτουργήσει μόλις 5–8 χρόνια προτού χάσει λόγο ύπαρξης. Αυτό αντιβαίνει στη λογική βιωσιμότητας των μεγάλων ενεργειακών projects.

Γεωπολιτικός στόχος όσων προωθούν την ιδέα

Παρά τα παραπάνω εμπόδια, ο «κάθετος διάδρομος LNG» προωθείται ενεργά. Γιατί; Ο στόχος είναι πολιτικο-γεωστρατηγικός, όχι ενεργειακός.

1. Οι Ηνωμένες Πολιτείες

• Θέλουν να εμπεδώσουν τη στρατηγική αποσύνδεση της ΝΑ Ευρώπης από το ρωσικό αέριο και να εξάγουν LNG από δικούς τους τερματικούς (Louisiana, Texas) προς την Ε.Ε. μέσω Ελλάδας.
• Η Αλεξανδρούπολη λειτουργεί ως ενεργειακό και στρατιωτικό “δίπολο”: FSRU + αμερικανική βάση.
• Το project έχει συμβολική αξία για την Ουάσιγκτον ως “proof of concept” ότι μπορεί να υποκαταστήσει πλήρως τη Μόσχα στα Βαλκάνια.

2. Η Ελλάδα

• Επιχειρεί να εδραιώσει ρόλο περιφερειακού ενεργειακού κόμβου και να κατοχυρώσει γεωπολιτικό βάρος εντός Ε.Ε.
• Όμως το ρίσκο είναι να μετατραπεί σε ενεργειακό transit country χωρίς έσοδα — δηλαδή να αναλάβει τα κόστη χωρίς αντίστοιχα οφέλη, αν ο όγκος μεταφοράς παραμείνει μικρός.

3. Η ΕΕ

• Υποστηρίζει το έργο ως εργαλείο διαφοροποίησης και ασφάλειας, αλλά όχι πλέον με προτεραιότητα. Στην πράξη, το βλέπει ως «μαξιλάρι» για 5–7 χρόνια ώσπου να αναπτυχθούν τα δίκτυα υδρογόνου.
• Άρα η γεωπολιτική λογική της Ε.Ε. είναι μεταβατική σταθεροποίηση, όχι μακρόπνοη επένδυση.

Συμπέρασμα: καλά τα πανηγύρια  αλλά ας κρατάμε και μικρό καλάθι γιατί:

1. Οικονομική μη βιωσιμότητα (χαμηλή δέσμευση φορτίων, υψηλό κόστος).
2. Αβεβαιότητα ενεργειακής ζήτησης στην Ε.Ε.
3. Αντίδραση Τουρκίας – Εναλλακτικά δίκτυα μέσω Turkish Stream.

Διαβάστε επίσης:

Φάμελλος για ενεργειακά: Μονοδιάστατη πρόσδεση της χώρας στα αμερικανικά συμφέροντα, ολιγοπώλια και καρτέλ κάνουν πάρτι

ΕΛΤΑ: Συνεχίζεται η αναταραχή στο εσωτερικό της ΝΔ – Για «αυτογκόλ» επιμένουν να μιλούν οι βουλευτές

Γαλάζιοι «εμφύλιοι» για ΟΠΕΚΕΠΕ: Βορίδης κατά Βάρρα, τον διαψεύδει κατηγορηματικά ο σύμβουλος του πρωθυπουργού – Προηγήθηκε «άδειασμα» Αυγενάκη από Γεωργαντά

Πηγή: ΠΟΛΙΤΙΚΗ | topontiki.gr